Cura ch’ins discurra da demografia, alura vai per la dumonda quanta glieud che viva nua. Quants da quels èn dunnas e quants umens ed en tge vegliadetgna. Ils facturs che influenzeschan la demografia èn d'ina vart las naschientschas ed ils mortoris e da l'autra vart quantas persunas che bandunan in lieu e quantas che vegnan da nov vidlonder.
Prognosas e tendenzas per l'avegnir
Dapi l'onn 1984 datti en Svizra statisticas pertutgant il svilup da la populaziun. Mintga tschintg onns fa l'Uffizi federal per statistica ina prognosa co la populaziun savess sa sviluppar ils proxims 30 onns. Las cifras gidan a planisar l'avegnir. En il chantun Grischun èn quellas cifras stadas da relevanza la davosa giada, cura ch’igl è ì en connex cun la lescha da segundas abitaziuns da planisar quant grondas che las zonas da bajegiar dastgan esser en las singulas vischnancas.
Las prognosas mussan tendenzas. Uschia prognostitgescha l'uffizi da statistica che la populaziun en Svizra duess crescher enfin l'onn 2050 dad ussa strusch 9 milliuns persunas sin 10 milliuns e mez. En il Grischun duess il dumber da la populaziun restar stabil tar enturn 200'000 persunas. Per las regiuns periferas n’èn las prognosas betg bunas. Uschia sa reducescha il dumber da la populaziun en Surselva enfin l'onn 2050 per 10% e croda sut la cifra da 20'000. Vidlonder vegn che la cumpart da la populaziun sur 65 onns crescha marcantamain e che la populaziun vegn era adina pli veglia.
Novas purschidas per la populaziun veglia
L'Uffizi da sanadad dal chantun Grischun s’occupescha cun il fatg che la populaziun vegn adina pli veglia. Sco la collavuratura Valeria Ciocco ha declerà a RTR datti ils «giuvens» vegls ch’èn anc fitg activs e movibels. Quels èn en la vegliadetgna tranter 65 enfin enturn 80 onns. Adina pli blera glieud cuntanschia dentant er ina vegliadetgna da passa 80 ed enfin prest 100 onns. Per ch’ils custs da sanadad n’explodeschian betg, saja necessari ch’ils pensiunads restian uschè ditg sco pussaivel fits.
Per las regiuns pertutgadas munta il svilup da la demografia ch’ellas ston en l'avegnir stgaffir purschidas che pussibiliteschan als seniors ed a las seniora da restar activs.
Sco emprim ston las vischnancas vegnir conscientas che quai tema è impurtant. Alura dovri in plan d’acziun e la finala era daners.
Quai è necessari perquai che quella gruppa da la populaziun vegn adina pli impurtanta e perquai ch’ils gronds custs da sanadad crodan sin ils davos onns da vita. Igl è necessari che quellas persunas pon restar uschè ditg sco pussaivel en l'agen dachasa. Perquai duvrain nus la prevenziun da sanadad.
La Pro Senectute è ina organisaziun che sustegna tar dumondas da la vegliadetgna
En il chantun Grischun datti tschintg posts da cussegliaziun da la Pro Senectute. Sper la centrala a Cuera èn quai biros regiunals a Tusaun, Tavau, Samedan, Susch e Glion.
Il post da cussegliaziun a Glion cusseglia e sustegna il mument enturn 280 persunas da l’entira Surselva. Quai pon esser persunas curt avant u suenter la pensiun cura ch’i va per dumondas da la renta d'AVS enfin persunas en auta vegliadetgna cura ch’i va per dumondas da sustegn en il tegnairchasa u la midada en ina chasa d’attempads.
En general vegnan persunas tar nus ch'han gia empruvà intginas chaussas. Il bler vai per survegnir ina nova perspectiva u ina nova optica.
Sper la purschida da cussegliaziun offrescha la Pro Senectute era curs ed occurrenzas. Uschia datti per exempel ina gruppaziun che sustegna persunas che sustegnan confamigliars u curs co ir enturn cun ils meds digitals. Purschidas che la Pro Senectute sto era sviluppar vinavant, perquai ch’er ella sco organisaziun per dumondas da vegliadetgna è pertutgada ch'i dat adina dapli persunas che bandunan il process da lavur e che vegnan adina pli veglias.
