Emprims utschels migrants sgolan uss encunter sid
La stad va vers la fin ed ils emprims utschels migrants sa preparan per lur viadi en direcziun sid. L'emigraziun dals utschels dura fin en l'october e november. Sin lura èn tut ils utschels migrants sa mess sin via. Tut tenor utschè po il viadi ir a fin en la zona mediterrana u anc pli lunsch, enfin l'Africa dal Sid. Ils blers da quels utschels maglian sulettamain insects ed uschia ston els guntgir l'enviern. Avant ch'els fan quai midan els dentant lur nutriment e maglian fritgs per survegnir dapli energia e reservas, declera l'ornitologa Pirmina Caminada.
La maniera da sgular è tar mintga utschè differenta: Il cucu sgola persul en il sid e las randulinas sa rimnan e fan quai en rotschas. Per chattar il quartier d'enviern han ils utschels migrants differents sensoris: Els s'orienteschan vid las lingias energeticas dal mund, pia navigheschan via magnetissem. Tar tscherts utschels giogan ils gens ina rolla. Il cucu n'ha per exempel betg emprendì da ses geniturs nua ch'el sto ir. El sa dentant exact nua ch'el sto sgular per arrivar en ses quartier d'enviern en l'Africa. Il lung viadi n'è dentant betg senza privel: L'illuminaziun creschenta ed er «l'electrosmog» pon disturbar il sgol vers il sid. Il viadi dovra energia ed ina massa battidas da las alas.
Adina dapli tschess cularins en Surselva
La stad passada han ins pudì observar savens plirs tschess cularins a trair lur rudels sur la Surselva. Ils ultims onns sajan las observaziuns da quest utschè s’augmentadas, declera Livio Rey da la Staziun ornitologica svizra da Sempach.
Ils utschels ch'èn da vesair en il Grischun èn utschels giuvens che na cuvan betg anc. Uschia bandunan quels lura l’atun las alps svizras, perquai che la vivonda manca. Pussaivel fissi bain ch’els cuassan er ina giada en Svizra – il mument n'è quai dentant betg il cas.
Uniun per proteger utschels en Surselva
En il Grischun datti il mument quatter uniuns regiunalas per proteger utschels e quellas existan gia in mument. L'uniun da Cuira datti dapi prest 80 onns, quella da Landquart dapi passa 50 onns ed ils onns 90 èn las uniuns da l'Engiadina e da la Tumleastga vegnidas fundadas. Uss suonda l'uniun sursilvana sco tschintgavla.
Helen Riedi e Selina Gartmann han visità l'enviern passà in curs d'utschels dal Museum da la natira dal Grischun. Las duas dunnas n'han lura betg mo remartgà ch'ellas partan la fascinaziun per ils utschels, mabain era ch'ellas partessan quella gugent cun autra glieud en la regiun. Mo en Surselva èsi, cunquai ch'i na dat betg in'uniun che porscha in tal barat. Perquai han ellas fatg in emprim pass per midar quai.
Ils 16 d'avust han Helen Riedi e Selina Gartmann envidà ad ina saira d'infurmaziun a Castrisch. Bel e bain 40 persunas èn stadas preschentas, tranter auter er represchentants da l'Associaziun grischuna per la protecziun dals utschels «BirdLife». L'uniun fiss, sco tschellas uniuns regiunalas era, ina secziun da l'organisaziun tetgala «BirdLife».
L'uniun vegn fundada quest atun e quai cun Helen Riedi sco presidenta, Selina Gartmann sco actuara ed Esther Perl sco cassiera. Cun ina glista da 30 commembras e commembers ha l'uniun gia ina basa solida.
L'ornitologa Astrid Thurner
La droghista pensiunada Astrid Thurner ha gia adina observà utschels. Avant sis onns ha ella fatg il curs ornitologic e cumbinescha sia savida da flurs ed ervas cun raquintar dals utschels. Per la dunna surmirana èn ils muments d'observaziun la bun'ura sco ina sort meditaziun. Observar utschels rars e cataloghisar els è per Astrid Thurner dapli ch'in passatemp.
Or da l'archiv:
