Ils onns da 1790 han purtà midadas radicalas en la republica da las Trais Lias. I dat grondas tensiuns politicas. La populaziun patescha fom pervia da l’administraziun corrupta en la Valtellina, il cumbat dals «Patriots» encunter la partida catolica dals Salis ed encunter l'agir corrupt da l’Austria en las Trais Lias.
La rolla impurtanta da la lirica satirica
Ina rolla impurtanta en la revolta giogan las chanzuns respectivamain las poesias da quest temp. Surtut il medi e politicher Gieri Antoni Vieli ed il plevon da Trun Crest Luregn Caplazi bittan tiradas tissientadas envers ils «signurs».
Sur Caplazi ha scrit las lingias: «Mia opiniun fiss da stabilir ina dretgira nauscha ... ton na custa quai, sch’il chau vegn schluppentà ad insaquants da nos signurs.»
I sa tracta da poesias rumantschas da circa 1'200 vers, quai saja ina sensaziun, di Adolf Collenberg. Quest stgazi na saja anc betg enconuschent. En ses cudesch sa fatschenta el sin las emprimas 50 paginas cun questas poesias.
Ina poesia speziala è la chanzun dals giats dal litinent da Breil Glienard Balletta. El ed il sergent Gion Giusep Columberg da Morissen avevan fundà in club da Giacubins a Glion ed èn alura stads a la testa da la revolta.
Chastiar ils culpants
Il favrer 1794 cumparan purs da Morissen e da Degen nunspetgadamain en sala da dretgira a Vella. Els pretendan, ch’il mastral de Mont tegnia cumin per eruir tgi che saja la culpa da la fomaz e dal dischurden, e quai ha el stuì far, sco Adolf Collenberg di. La finala marschan Sursilvans a Cuira e pretendan ch’i dettia ina Dieta extraordinaria da las Trias Lias per far dretgira nauscha encunter ils culpants.
Ruinà famiglias
Ils 22 da mars vegnan 500 delegads da las Trais Lias a Cuira. La dieta va a fin cun in success cumplain per ils Patriots che vulevan refurmas. Las famiglias da Marchion da Valendau, Caprez da Trun, Riedi da Sursaissa ed ils de Mont, Capol e de Castelberg èn vegnidas ruinadas finanzialmain, perquai ch’ellas han stuì pajar multas enormas, sco Adolf Collenberg raquinta.
RR actualitad 07:00
