Ina translaziun direct cun in nuf en l'ureglia: En l'avegnir è quai pussaivel, cunquai che las debattas dal Cussegl grond vegnan translatadas a moda simultana. La finamira è che deputadas e deputads pon uschia discurrer en lur lingua materna, saja quai tudestg, talian u rumantsch.
Nagina translaziun per rumantsch
Translatadas vegnan las debattas en tudestg e talian. Da translatar debattas tudestgas per rumantsch vegn desistì. Tgi che discurria rumantsch chapeschia er tudestg, è l'argumentaziun. Questa «schliaziun minimala» munta era ch'ils votums talians na vegnan betg translatads per rumantsch. Quai ha medemamain raschuns praticas: En tge idiom fiss quai succedì?
Quest cumpromiss han pliras deputadas e deputads rumantschs sustegnì en la debatta. Era la Lia Rumantscha era s'exprimida ordavant per questa varianta.
Debatta trilingua unica
La debatta davart introducir la translaziun simultana è stada unica en la sala dal Cussegl grond: Mintgina e mintgin che ha pledà, ha fatg quai en sia lingua e cunquai èsi stà d'udir bler rumantsch, talian, tudestg e perfin in zic gualser.
Ina maioritad ha argumentà ch'il sulet parlament triling da la Svizra duai era tunar en tut ils linguatgs. Ed: I saja pli simpel da s'exprimer spontan en la lingua materna. Vuschs criticas han fatg attent che quai saja in fauss signal – era per la giuventetgna. Ins na stoppia betg emprender autras linguas, mabain i vegnia translatà tut.
La finala han deputadas e deputads acceptà la fatschenta cun 88 cunter 14 vuschs (tar 1 abstenziun).
Premiera l'october 2023
Il Cussegl grond ha era deliberà in credit dad 1,17 milliuns francs per la realisaziun ed installaziuns tecnicas. Tranter auter vegnan endrizzadas sin tribuna da la sala duas cabinas da translatar. Questas lavurs vegnan exequidas la stad 2023, cura ch'il Cussegl grond tegn sia sessiun extra muros a Claustra. Las emprimas debattas translatadas simultan èn previsas per la sessiun d'october 2023.
L'idea
L’idea deriva da Tobias Rettich dad Untervaz. Deputadas e deputads da lingua rumantscha u taliana vegnian numnadamain discriminads perquai ch’els stoppian discurrer tudestg durant las debattas.
L'idea ha chattà grond sustegn en il Cussegl grond a chaschun da la sessiun extra muros a Puntraschigna l'onn 2019. Silsuenter han deputadas e deputads decis ch'ina cumissiun ad hoc che ha consultà experts, sclerì ils detagls ed ha fatg ina proposta concreta co realisar quella.
Ord l'archiv
En la debatta han deputadas e deputads da tut las partidas e da tuttas linguas signalisà lur sustegn e la necessitad d’ina translaziun simultana.
