Siglir tar il cuntegn

Header

video
Conradin Perner raquinta da sias experientschas ed aventuras
Or da Telesguard dals 05.02.2020.
laschar ir. Durada: 4 minutas 54 Secundas.
cuntegn

Conradin Perner «Kwacakworo» – l'istorgia dal leopard che mangia umans

En il Sudan dal Sid tutga Conradin Perner tar in dals pli prominents Europeans. En sia patria a Tavau però strusch insatgi ch’enconuscha el – il professer da litteratura, cussegliader da pasch, l’etnograf ed aventurier ch'ha perscrutà e vivì sur onns cun il pievel indigen, ils Anyuak.

La casualitad ha purtà Conradin Perner ils onns 70 en il Congo, sco professer da litteratura franzosa. Dapi lura ha la fascinaziun per ils pajais e las culturas estras adina puspè attratg el en l’Africa. Plirs onns ès el stà delegà dal Comité internaziunal da la Crusch Cotschna.

La vita da Conradin Perner

Avrir la box Serrar la box
  • naschì il 1943 a Tavau, sco figl d'in pictur
  • cun 19 onns ha el bandunà sia patria per studegiar litteratura franzosa en Frantscha
  • 1969 - 1971: professer per lingua franzosa e litteratura en il Kongo
  • delegà dal Comité internaziunal da la Crusch Cotschna; Bangladesch (1972), Vietnam (1973), India (1974)
  • 1974 - 1976: professer per litteratura franzosa en il Sudan (Khartoum)
  • 1975: emprim viadi en il Sudan dal sid per preparar ses project da perscrutaziun davart la litteratura orala
  • 1976 - 1983: Perscrutaziuns tar il pievel dals Anyuak en il Sudan dal sid
  • 1983 - 1988: publicaziuns da ses resultats en ina seria dad 8 monografias ed in vocabulari englais-anyuak
  • 1989 - 1992: delegà dal Comité internaziunal da la Crusch Coschna en il Sudan e Sudan dal sid; salvà 10'000 schuldads uffants ("lost boys")
  • 1993 - 1994: cussegliader da l'Unicef e 45 ulteriuras organisaziuns d'agid engaschadas en il Sudan dal Sid
  • 1995 - 1997: delegà dal Comité internaziunal da la Crusch Cotschna en l'Afganistan
  • 1998 - 1999: delegà dal Comité internaziunal da la Crusch Cotschna en l'Usbekistan, Casachstan, Turkemnistan, Kirgistan e Tadschikistan
  • 2000: delegà dal Comité internaziunal da la Crusch Cotschna en il Congo-Brazzaville
  • 2002: emprim cumandant da las truppas da pasch (JMC) en las muntognas da Nuba en il Sudan
  • 2002 - 2008: cussegliader dal ministeri da l'exteriur svizzer per la furmaziun da pasch en il Sudan dal sid
  • 2011: emprim burgais d'onur dal Sudan dal Sid
  • 2011 - 2013: autobiografia "Why did you come if you leave again?"
  • 2016: publicaziun da l'ultim cudesch da sias otg monografias davart ils Anyuak
  • 2015 - 2018: autobiografia davart ses temp sco delegà tar il Comité internaziunal da la Crusch Cotschna

Ses interess per ils pievels africans han lura carmalà el per plirs onns en ina da las pli solitarias regiuns dal Sudan dal Sid. Là ha el perscrutà e vivì durant tschintg onns cun in pievel al cunfin tar l’Etiopia, cun ils Anuyak. El n'ha betg mo documentà lur vita, lur cultura e lur sa cumportar – el ha er emprendì lur lungatg ed ha patì fom cun els. Zic a zic ha el uschia gudgnà la fidanza dal pievel. Dal retg è el cun ils onns schizunt daventà il meglier amitg.

Ils Anuyak

Avrir la box Serrar la box
Legenda: Conradin Perner

Il pievel dals Anuyak è in dals 64 pievels indigens che vivan en il Sudan dal Sid. E quai en ina da las pli isoladas regiuns dal pajas al cunfin cun l'Etiopia. Ina part dals radund 100'000 Anuyak vivan er sin territori da l'Etiopia. Il pievel dicurra sia atgna lingua «dho-Anywaa» e vegn timunà dal retg.

Conradin Perner è l'emprim ch'ha perscrutà il pievel nilotic, quai dal 1976 fin il 1983, cura che la guerra civila en il Sudan è rutta ora. Tranter auter ha el er edì in cudeschs da pleds en lur lingua (englais-anyuak) che cuntegna 7'000 expressiuns.

Ils Anuyak n'enconuschan nagina ospitalitad, perquai ch'els n'han nagut da dar e n'han mai visitas. L'emprim han els ignorà mai cumplettamain.
Autur: Conradin Perner

Durant quest temp è el mitschà numeruras giadas da la mort. Durant in viadi sur plirs 100 kilometers a pè è el quasi mort da la sait. El ha plinavant survivì grevas malsognas tropicas e la morsa dad ina da las pli privulusas serps dal mund, la cobra naira.

Quai n'ha però betg plaschì als Anuyak, ch'jau hai survivì la morsa. Els m'han dumandà: Pertge n'es ti betg mort? Jau hai be detg, perstgisai, la proxima giada segir.
Autur: Conradin Perner

«Kwachokworo» – il leopard che mangia umans

Da questas situaziuns privulusas, nua ch'igl è i per vita e mort, ha Conradin Perner anc vivì numerusas. Uschia na fai er betg surstar ch'el vegn numnà dals Anyuak «Kwachokworo» – il leopard che mangia umans. Las dunnas numnan el però «Signur da tut las stailas».

Emprim burgais d'onur dal Sudan dal sid

Per sias perscrutaziuns e perquai ch’el ha salvà 10'000 uffants schuldads durant la guerra civila è el vegnì onurà il 2011 sco burgais dal Sudan dal Sid. Quai sco emprim uman da l’exteriur insumma. Surdà il document aveva il president Salva Kiir durant la decleraziun d'independenza dal Sudan dal Sid e dal Sudan il 2011.

Emprendì d'enconuscher il president aveva Conradin Perner gia ils onns 70 cura che quel era il schef da segirezza da la chapitala da la provinza Malakal.

Quai è probabel l'ultim mument pussaivel da turnar. Forsa èsi er gia memia tard.
Autur: Conradin Perner

Dapi sia pensium viva el puspè a Tavau, en la chasa nua ch’el è creschì si. Là ha el tranter auter er publitgà l'ultim da ses otg monologs davart sias perscrutaziuns dals Anuyak e sia autobiografia «Why Did You Come If You Leave Again?». Cun 76 onns ha el uss anc ina giada decis da turnar enavos en quai lieu, nua ch’el ha passentà ina gronda part da sa vita e nua ch’el di ch’el haja anflà ina patria.

Ins di: Tgi ch'ha ina giada baivì l'aua dal Nil, turna adina puspè.
Autur: Conradin Perner

Inscunter cun il president ed il manader dals rebels

Ina part da ses viadi vegn Conradin Perner er ad esser a Juba, la chapitala dal Sudan dal sid. Là è el vegnì envidà ad in inscunter tranter il president Salva Kiir e ses concurrent permanent, il leader dals rebels Rieck Machar. Ils dus politichers ston sa cunvegnir fin ils 22 da favrer da furmar ina regenza.

Conradin Perner è stà ina da las figuras impurtantas en il process da pasch tranter il Sudan ed il Sudan dal Sid ed ha perquai la confidenza dals dus politichers.

La situaziun actuala en il Sudan dal Sid

Avrir la box Serrar la box
Legenda: Keystone

En il Sudan dal Sid n'èsi probabel anc mai stà uschè paschaivel. Dapi il 2018 taschan las armas tranter l'armada da la regenza ed ils rebels da l'opposiziun. Igl è il pli lung armistizi da l'istoriga dal pajais ch'è daventà independent dal Sudan il 2011.

Il process da pasch en l'anteriur pajais da guerra civila va però pe zop. Ils rebels na vegnan betg integrads en l'armada pervia da mancanza da daners. Ina truppa communabla è però la pretensiun per furmar ina regenza unitara. Tenor la cunvegna da pasch ston las partidas da la guerra civila plinavant sa cunvegnir al dumber dals stadis regiunals. Il manader da l'opposiziun Riek Machar duai vegnir relaschà ord l'arrest da chasa ed en las citads na dastga nagin schuldads pli patrugliar. Fin ussa è però capità pauc.

L'ultimatum per furmar ina regenza è danovmain vegnì spustà; quai sin ils 22 da favrer 2020.

Telesguard 17:40

Artitgels legids il pli savens