Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Guauds pateschan da la sitgira La natira s'adatta – per il carstgaun è quai pli grev

En la Svizra centrala è il dumber da pigns sa reducì dapi il 2005 per in terz. Tscherts plazs dals pigns han autras plantas conquistà, en auters svanescha il guaud dal tuttafatg. Quest fenomen ch'il guaud svanescha or da las regiuns pli bassas sa mussa er en il Grischun.

gugaud da Panaduz cun muntognas davosvart
Legenda: Il guaud da Panaduz è in da quels en il Grischun ch'è pertutgà da las consequenzas da la midada dal clima. Keystone

Uschia reagescha il guaud sin la midada dal clima. Il clima ch'è dapi ils onns 80 daventà en media 1,5°C pli chauds en Svizra. Ch'igl è pli savens sitg e chaud è tenor l'expert Andreas Rigling da l'Institut federal per la perscrutaziun da guaud naiv e cuntrada be ina part dal problem. Pli grond vegnia quel sch'i dettia sper la sitgira er anc orcans sco Lotar, Vivian u Burglind. Lura vegnia sco quai ch'igl è actualmain il cas, il bau e chaschunia gronds donns.

Privel per economia e guauds da protecziun

La natira, pia il guaud s'adattia tant al bau sco a la midada dal clima. Uschia na sajan las consequenzas dad orcans u er da gronds incendis da principi nagin problem per il guaud sez.

Il problem sa dettia là, nua ch'il carstgaun spetgia insatge dal guaud. P. ex. sco possessur che viva da la vendita da lenn pign d'auta qualitad u lura cunzunt er tar il guaud da protecziun sco quai ch'i dat blers en il Grischun.

I n'è betg uschè trivial, sch'ils guauds da protecziun cunter crudada da crappa en las autezzas amez la regiun da Cuira cumenzan a sa schliar.
Autur: Andreas Rigling expert da l'Institut federal per la perscrutaziun da guaud, naiv e cuntrada (WSL)
audio
Mezdi: Las consequenzas da la sitgira per il guaud
ord Actualitad dals 27.05.2019.
laschar ir. Durada: 4 minutas 3 Secundas.

Reducir dumber da pigns e maschaida duain gidar

Il pign è en blers guauds nizzegiads per la producziun da lain u er en blers guauds da protecziun, la planta principala. Pussaivladads da reagir sin il fatg che cunzunt els pateschan da la midada dal clima datti differentas:

  • Tras reducir il dumber da pigns en in guaud, ha mintga singul dapli aua a disposiziun.
  • Guardar che betg l'entir guaud è tuttina vegl.
  • Maschadar las sorts: Per il Grischun cusseglia l'expert il pign, l'aviez, il fau ed il culaischen.
  • En general: Survegliar bain ils guauds ed eliminar problems uschè svelt sco pussaivel.

La varianta da reducir il dumber da plantas sa morda però cun la finamira dal guaud da protecziun. Quel adempleschia numnadamain il meglier sia funcziun cun uschè bleras plantas e pigns sco pussaivel, uschia l'expert. Perquai è là plitost la maschaida tenor sorts e vegliadetgna adattada.

Temp è in factur decisiv

Tenor Andreas Rigling na saja quai anc betg tschintg avant las dudesch, ma ins stoppia reagir. Gist da transferir in guaud cun ina sort da pign e dal tuttafatg tuttina vegl en in guaud maschadà da sorts e vegliadetgna, quai dovria decennis. Ils selviculturs, specialmain en il Grischun sco chantun ferm pertutgà da la tematica, sajan però conscients da la problematica.

Tuttina restan tenor l'expert anc blers segns da dumonda. Ins n'haja numnadamain anc mai vis tantas plantas e pigns morts en ina giada sco ils onns 2018 e 2019. E qua manchian era anc las experientschas, co ir enturn cun questa midada.

RR actualitad 12:00

Artitgels legids il pli savens