Las massas da crappa ed aua che han sutterrà Blatten en il Vallais, sveglian regurdientschas a Brinzauls. Là smanatscha dapi onns l’uschenumnà Rutsch. Christian Gartmann, il pledader da la vischnanca Alvra ha ditg envers RTR, ch’ils maletgs or dal Lötschental sajan trists e ses pensiers sajan cun la glieud che haja pers lur dachasa.
En il discurs ha Christian Gartmann ludà la lavur da las autoritads vallesanas.
Els communitgeschan a moda professiunala ed umana.
Malgrà parallelas emoziunalas sajan ils process da la natira differents, ha Gartmann manegià. A Brinzauls sa tractia d’ina bova plauna e bain survegliada. A Blatten saja quai ina bova andetga, plitost cumparabla cun quella a Bondo il 2017.
Avant la bova gigantica – in geolog ha cumpareglià Blatten e Brinzauls
Il grip al pitschen Nesthorn sur Blatten en il Lötschental sa muventa. Milliuns meters cubics crappa pudessan bainprest crudar giu sin il vitg. Quai sveglia regurdientschas vi da Brinzauls en il Grischun. Il vitg da muntogna è evacuà dapi il november perquai ch’i smanatscha da vegnir a val ina gronda bova. Il professur emerità per geologia d’inschigneria da l’ETH da Turitg Simon Löw cumpareglia las duas situaziuns.
SRF: Tge èn las differenzas tranter la situaziun a Blatten e quella a Brinzauls?
Simon Löw: Brinzauls è ina fitg gronda ruschnada. Ella consista da differents tips d’instabilitads da la spunda. Quels èn activs dapi ils ultims 13’000 onns, damai l’ultim temp da glatsch. La glieud che viva là sa quai dapi plirs tschient onns. Geologs perscruteschan Brinzauls dapi il 19avel tschientaner.
Quai è ina gronda differenza al Nesthorn sur Blatten. Qua suppon jau ch'ins sappia pir dapi paucs dis ch'i dat ina gronda instabilitad.
Datti anc in'autra differenza?
Ina segunda differenza è la topografia. La surfatscha da la cuntrada da Brinzauls è en media bler pli planiva ch’en il Lötschental. Quai ha consequenzas, tge process ch’i dat effectivamain e tge sveltezza ch’els han.
Datti ina cumulaziun da talas bovas grondas e da quellas bovas?
Avant intgins onns avain nus examinà quai statisticamain en il rom d'ina lavur da master. Nus avain vesì relativamain cler che eveniments gronds da milliuns meters cubics, sco ussa al Nesthorn u sco a Brinzauls n'èn betg s'accumulads en cumparegliaziun cun ils davos 300 onns.
Ma tar eveniments pli pitschens sco bovas u crudada da grippa datti effectivamain in augment da la frequenza. Quai observain nus dapi ils onns 1990. Quai pertutga in volumen da fin plirs 100'000 meters cubics.
Tar eveniments pli pitschens sco bovas u crudada da grippa datti effectivamain in augment da la frequenza.
Co pon ins evitar tals eveniments?
Sch'ins constatescha tals process e stima in andament catastrofal, lura datti differentas metodas. La pli simpla è quella da minimar il donn – per exempel cun rempars da protecziun. Ins po era empruvar d'impedir ina crudada cun mesiras da stabilisaziun. Quai è dentant pussaivel mo cun in volumen relativamain pitschen.
Sch'i va per milliuns meters cubics crappa, n'è quai per il solit betg pussaivel. En quest cas datti mo la pussaivladad d'in sistem da preavertiment e la finala d'evacuar umans.