Dapi trais emnas è la Svizra en modus da corona. Dapi ils 17 da mars èn tuttas ustarias e las bleras butias serradas. Tgi che na sto betg, na duai betg ir ord chasa e visitas tar amis e confamigliars na datti era betg pli. Ina situaziun extraordinaria. Mo las mesiras dal Cussegl federal per proteger la populaziun svizra dal coronavirus paran era da funcziunar. Las cifras da novas infecziuns e da mortoris èn sa stabilisadas, ils ospitals svizzers n’èn betg surchargiads cun pazients.
Mo plaunsieu crescha en la populaziun il desideri da puspè turnar enavos tar il curant normal, da puspè avrir las scolas e las butias. Quai mussa la retschertga da la SSR.
RTR: Betg mo la populaziun, era la politica pretenda adina pli dad aut ch'il Cussegl federal duai mussar co la Svizra po puspè vegnir ord las restricziuns pervia dal coronavirus. Tge pretendan las partidas concret?
Adrian Camartin: Ins po dir ch'i dat sco duas posiziuns. Las partidas burgaisas dad ina vart e la sanestra da l'autra. Entant ch'ils burgais vulan ch'il Cussegl federal sviluppescha ussa plans concrets co reactivar l'economia, co puspè avrir las butias e las scolas, èn ils politichers da la sanestra da l’avis ch'i saja fallà da gia ussa far squitsch. I saja perfin privlus da far ussa tals plans sch'ins na sappia betg anc exact co la pandemia vegn a sa sviluppar. Prioritad stoppia avair la protecziun da la populaziun ed era dals emploiads e betg l'economia.
Ils burgais da lur vart èn da l’avis che la populaziun dovria ussa ina perspectiva, stoppia savair co i giaja vinavant suenter ils 19 d’avrigl, cura che las mesiras dal Cussegl federal scadan. Mo uschia restian las Svizras ed ils Svizzers fidaivels e suondian era vinavant las mesiras da protecziun.
RTR: Entaifer las partidas burgaisas datti dentant schon era differenzas co e cura quai duai schabegiar.
Adrian Camartin: Natiralmain. Il pli cler per normalisar la situaziun èn la Partida liberaldemocratica e la Partida populara da la Svizra. Tenor els duain las butias bainprest puspè dastgar avris, tenor la PPS schon ils 20 d'avrigl. Lezza vul era che las ustarias possian puspè beneventar giasts. Sche necessari cun in scumond d'entrar per persunas da la gruppa da risico. Ed tut tenor dovri era in obligatori da purtar mascras. Perina èn las duas partidas sch'i va per las scolas. Tant la PLD sco la PPS vulan che quellas avrian puspè.
In zic autra è la posiziun da la PCD. Era ils cristiandemocrats èn da l'avis che las mesiras actualas duajan vegnir schluccadas uschespert che la situaziun lubeschia quai. Cura che quai saja il cas na saja dentant betg chaussa da la politica da decider, mabain dal Cussegl federal, sa basond sin ils cussegls d'expertas e d'experts.
RTR: Co vesa insumma l'economia quella dumonda?
Adrian Camartin: Lezza beneventan natiralmain tuttas stentas per puspè reactivar l'economia. Per la Federaziun dals patruns è cler che quai na po betg schabegiar dad in di sin l'auter. Ella pretenda perquai dal Cussegl federal che lez integreschia l'economia tar l’elavuraziun da la strategia.
Sumegliant vesa quai era l'Uniun svizra d'artisanadi e mastergn. Persunas periclitadas duain star en quarantina, il rest da la populaziun duai dentant tut tenor la derasaziun dal virus puspè pudair ir a lavurar. Tge mesiras da protecziun ch'i dovria duain plinavant las branschas sezzas pudair decider.
Gia fatg quai ha per exempel la Federaziun svizra dals Coiffeurs. Lezza ha elavurà in concept che prevesa tranter auter ch'ils collavuraturs ed era ils clients ston purtar ina mascra, ch'i sto vegnir lavurà cun guants e ch'il dumber da clients è limitads. Quai per minimar il privel d'infecziun.
RTR: Ed ils sindicats?
Adrian Camartin: Lez sa dostan cunter in'avertura memia andetga. L’emprim stoppia vegnir sclerì tge che schabegia cun las persunas da risico. I na sappia betg esser che quellas persunas periclitadas stoppian puspè ir a lavurar en in conturn nua che las mesiras d’igiena e da distanza na sajan betg garantidas. Il Cussegl federal stoppia qua chattar ina schliaziun per la dumonda tgi che paja la sperdita da lavur.
RTR: Pledentà è ussa pia il Cussegl federal. El ha il mument tut las cumpetenzas enta maun. Datti signals ch'el vegn a dar suatientscha a las pretensiuns e ch'el vegn a schluccar las mesiras?
Adrian Camartin: Nagins pli concret il mument. Era per il Cussegl federal è cler ch'i dovra baud ni tard ina normalisaziun. La dumonda saja qua cura ch'il dretg mument è arrivà per schluccar las mesiras. Cusseglier federal Alain Berset ha ditg la fin d’emna ch'i saja impurtant da chattar in equiliber tranter 'proteger la populaziun' e ‘guardar che l'economia pateschia uschè pauc sco pussaivel'. Il mument saja la Svizra dentant anc lunsch davent da controllar la situaziun. Il virus dicteschia il tempo. E sch'ins schluchia memia baud u memia spert las mesiras saja il privel gronds ch'ins perdia tut quai ch'ins haja cuntanschì enfin ussa. Tenor el saja perquai pauc probabel ch'ins possia midar bler ils 20 d’avrigl.
Il Cussegl federal saja dentant vidlonder da sviluppar scenaris e discuteschia era mesiras sco per exempel in obligatori da purtar mascras en tschertas situaziuns, midadas tar ils tests ed ina app da telefonin per avair ina meglra survista dals contacts tranter las persunas e natiralmain la pussaivladad d’avrir tschertas parts da l'economia. En tutta cas vegnia il Cussegl federal a preschentar sias ponderaziuns enfin ils 16 d’avrigl.
