Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Crisa da corona Dapli democrazia, pli paucas restricziuns

Tut ils stadis en l'Europa stevan davant la medema sfida: il coronavirus. Dentant han ils stadis reagì different. Nua che la democrazia è dad auta qualitad haì dà pli paucas restricziuns, ma era main spustament da la pussanza a l'executiva. Quai ha analisà il center da democrazia Aarau.

audio
Pli democratic il pajais e main restrenschids èn ils dretgs
ord Actualitad dals 07.04.2021.
laschar ir. Durada: 5 minutas 22 Secundas.

RTR: Il center da democrazia Aarau ha analisà co ils pajais en l'Europa han agì en l’emprima unda da corona e vegn a la conclusiun che la qualitad da la democrazia ha in connex cun las restricziuns. Co è quai da chapir?

Dr. Sarah Engler: Ils pajais che protegian ils dretgs democratics fundamentals fitg ferm – saja qua en la constituziun u en la vita quotidiana – n'han betg limità tant ferm quels dretgs durant l’emprima unda da corona. In exempel èn la Svezia u era la Svizra. En auters pajais nua che ils dretgs fundamentals èn ed eran gia avant la crisa da corona sut squitsch èn quels vegnids restrenschids pli ferm durant la pandemia. In exempel fiss la Serbia. Là hai dà mesiras pli drasticas. Quest muster è d'observar era sche nus sa resguardain en l'analisa las differenzas tar la situaziun epidemiologica, ma era las differenzas tar ils sistems da sanadad.

Dr. Sarah Engler

Avrir la box Serrar la box

perscrutescha tar l'universitad da Turitg en l’Institut per scienzas politicas. Ella lavura plinavant era tar il center per democrazia Aarau. Tranter auter lavura ella vid il barometer da democrazia che mesira la qualitad d'ina democrazia.

Vul dir che las differenzas tranter las mesiras en ils stadis democratics da l'Europa na sa laschan betg declerar cun las differenzas tar la situaziun epidemiologica?

Schon era. Nus vesain ina correlaziun tranter mesiras e la cifra da las persunas mortas. Sche la cifra da morts è stada auta hai dà per il pli dapli mesiras sco reacziun. Dentant la situaziun epidemiologica na declera tut. I dat anc differenzas che restan e là vegn la qualitad da la democrazia en il gieu.

Ella ha avant menziunà che en divers stadis da l'Europa da l'ost èn vegnids restretgs ils dretgs fundamentals pli fitg. Per part è la la democrazia era gia senza la crisa sut squitsch. Datti lura regenzas che han nizzegià la pandemia per survegnir dapli pussanza?

Gea. I èn quels pajais en l'Europa da l'ost nua che gia avant la pandemia la qualitad da la democrazia è daventada pli mala – sco en Ungaria, Pologna ni la Serbia. En las regenzas da quels pajais èn persunas en la regenza che èn plitost autocraticas. E questas regenzas han duvrà la pandemia per daventar pli pussantas. Uschia è era vegnì tut al parlament la pussanza. Tge che era oravant tut problematic era ch'ì ha dà en divers pajais da l'Europa da l'ost ina censura per las medias. Quellas stuevan rapportar sco la regenza ha vulì e quai è problematic.

Tge vul quai lura dir per il futur da quels pajais?

Il privel che questas democrazias n'èn betg pli democrazias era gia avant la pandemia qua. L'Ungaria per exempel è gia al cunfin da betg pli esser ina democrazia. Sche nus vesain in effect èsi che la pandemia ha fatg pli simpel d'engrondir la pussanza a quests presidents u primministers.

In pau ord da tut il schema croda la Svizra. Durant l’emprima unda da corona aveva il Cussegl federal survegnì dapli pussanza tras la lescha d'epidemia. En il studi scrivais vus perfin che la Svizra è in cas spezial. Co è quai da chapir?

D'ina vart è la Svizra in cas fitg tipic. La qualitad da la democrazia è auta e la Svizra n'ha betg limità tant ils dretgs fundamentals da la populaziun. Cunquai conferma era la Svizra quest muster. Da l'autra vart, sche nus guardain sin la segunda dimensiun è la Svizra atipica: numnadamain tar la concentraziun da pussanza. Là era quai atipic, che il parlament n'ha betg funcziunà per in temp e che il Cussegl federal pudeva far tut per decret. Quai vesain nus normalmain be en l'Europa dal ost. En l'Europa dal vest han ils parlaments en sasez lavurà enavant ed han approvà sche ina mesira era ok u betg. Cunquai era la Svizra durant l’emprim unda in cas atipic. Quai è dentant sa midà suenter in per emnas cun la sessiun da corona ed era cun la lescha da COVID-19. Ins sto dentant era vesair che la Svizra ha in parlament da milissa e betg in parlament da professiun.

RTR novitads 12:00

Artitgels legids il pli savens