Cur ch'ins bitta vaider rut, sternim per giats u apparats che na funcziuneschan betg pli, na svanescha betg tut suenter esser passà tras ils furns da las arderas. I resta circa 20% che n'arda betg. Plinavant sa fixeschan las substanzas nuschaivlas cuntegnidas en tscherts ruments sin questa materia inerta. «I dat memia blers metals, surtut grevs, uschia ch'ins sto metter quai sin ina deponia.», ha declerà il directur executiv per energia ed ecologia industriala dals Servetschs industrials da Genevra (SIG) Thierry Gaudreau en l'emissiun 19h30 da RTS. Uschia han ins stuì metter en Svizra 660'000 tonnas luadiras sin deponias l'onn 2024.
Mintga chantun si'atgna deponia?
Actualmain exporteschan ils chantuns lur luadiras là nua ch'i dat anc plaz, vul dir en il Giura, a Berna ed a Turitg. E quai na vegn betg a finir uschè spert: Genevra ha gist suttascrit in nov contract cun il Giura per ulteriurs quatter fin tschintg onns – quai en barat cun ina contribuziun per l'ambient da 3 fin 3,5 milliuns francs. Genevra paja plinavant 100 francs per tonna exportada en il Giura.
Ma il chantun sto esser precaut, di il president dal sindicat per l'administraziun dals ruments da Delémont e conturns (SEOD) André Marquis. Perquai che las capacitads da sia deponia èn era limitadas. Tenor el fiss i necessari d'avair «ina deponia per chantun».
«Ins sto chattar soluziuns»
Ils projects per construir novas deponias fruntan sin opposiziuns, principalmain pervia da quitads per l'ambient. I sto pia vegnir chattà soluziuns durablas, per exempel cun reutilisar ina part da las luadiras (guarda chaschetta qua sut).
Tuttina «era sche nus reducin la quantitad per la mesadad cun utilisar ina part, vegni adina a restar insatge. E quests ruments ston ins pudair deponer. Jau chapesch fitg bain che nagin na vul els sut sia fanestra. Ma i sto bain vegnir chattà soluziuns», concluda il geolog chantunal da Genevra Jacques Martelain.
