Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Svizra Internet po salvar linguatgs

Novas tecnologias sco l’intelligenza artifiziala u era Youtube pon esser ina schanza per linguatgs minoritars.

Karmen Ramirez Boscan è ina Wayuu, in pievel indigen che viva en il nord da la Columbia. Dapi ch’ella viva en Svizra s’engascha ella fitg per ses linguatg mamma, il Wayuunaiki. L’internet saja qua in grond agid, ina schanza per pievels indigens, di ella. Betg mo per mantegnair il linguatg, mabain era per mantegnair l’atgna cultura. «Il pli impurtant è che nus avain la pussaivladad, mo cun in telefonin enta maun, da raquintar nossas atgnas istorgias e betg mo da laschar raquintar autras persunas istorgias sur da nus. Jau sun persvada che l’internet po esser in instrument per mantegnair il linguatg, la cultura e perfin la vita sco tala.»

Cun Youtube cuntanscher il public

Ella sezza maina in agen chanal da Youtube nua ch’ella mussa la cultura ed il linguatg a persunas interessadas. I saja fitg impressiunant co ins possia vegnir en contact cun persunas che tschantschian il medem linguatg, gist cun duvrar ils instruments che l’internet porscha.

audio
Saira - Internet po salvar linguatgs
ord Actualitad dals 21.02.2019.
laschar ir. Durada: 28 minutas 14 Secundas.

Sentiments in pau maschadads davart l’internet ha Andrew Bredenkamps. El è il directur da l’organisaziun «Translators without borders», translaturs senza cunfins. D’ina vart possian ins grazia a l’internet communitgar fitg simpel cun persunas che discurrian il medem linguatg, era sche quellas sajan splattitschads sur in grond territori. Ma da l’autra vart existian passa 80% da tut las infurmaziuns en l'internet mo en diesch linguatgs. «Nus savain che bleras persunas tschertgan infurmaziuns per englais perquai ch’ellas san ch’i dat uschia dapli infurmaziuns. Qua stuain nus guardar co nus pudain dar cuntrapaisa.»

Maschinas da translatar sco pussaivel agid

Ina pussaivladad saja per exempel da lavurar vid programs da translaziun. Gist quai fetschian els era. «Nus collavurain cun instituts da perscrutaziun per empruvar da chattar metodas cun las qualas nus pudain translatar a moda automatica cun pli paucas datas dapli linguatgs che quai ch’è il mument pussaivel.»

Quai possia gidar a salvar linguatgs indigens. Almain quels linguatgs dals quals ins possia collectar avunda infurmaziuns e che possedan ina gruppa da pledaders gronda avunda ed engaschada avunda ch’i rendia era da far quels sforz. «I vegn a dar victurs e perdents. I vegn segir a dar pli paucas linguas che oz. Ma jau na sun betg in che di ch’i dat en 50 onns mo pli tschintg linguatgs. Quai na crai jau betg.» Cun mintga linguatg svaneschia numnadamain betg mo ina moda e maniera da communitgar, mabain era ina clav per la chapientscha d’in’entira cultura.

Plievgias empè dad onns

Quai vesa era Karmen Ramirez Boscan uschia. La glieud stoppia chapir ch’i dettia differentas pussaivladads co descriver quai che schabegia el mintgadi. «Betg mo englais, betg mo spagnol, betg mo franzos. I dat uschè bleras vias da communitgar cun auters che stattan en connex cun il lieu nua ch’ins viva, las cundiziuns da l’aura ch’ins ha e la vita quotidiana.» En sia cultura hajan els per exempel ina autra definiziun dal temp. Enstagl da dumandar quants onns ch’ina persuna ha dumondan els quantas giadas ch’i haja pluvì. La raschun saja ch’els vivian en in desert e là possia schabegiar ch’i plovia mo mintga set onns.

RR actualitad 17:00

Artitgels legids il pli savens