La maioritad da las persunas che discurran talian (53%) vivan ordaifer la Svizra taliana e sa chattan uschia en ina situaziun da minoritad senza situaziun da protecziun speziala. Ellas èn ina cuminanza fragmentada ch'è be unida tras la lingua, constatescha il rapport «La posiziun dal talian en Svizra».
Scrit il rapport han l'Observatori da lingua da la Svizra taliana (OLSI), la Scola auta spezialisada da la Svizra orientala (SUPSI-DFA), en collavuraziun cun la Scola auta da pedagorgia dal Grischun. Il rapport cumpiglia datas dals onns 2012 fin 2020.
In terz dals Svizzers san sin in tschert livel talian
Dasper il talian sco lingua principala (8,4%) han 33% da la populaziun svizra inditgà da discurrer talian sin differents nivels (segunda lingua). Quest repertori biling saja ina cumpart fitg signifitganta ed in potenzial per mantegnair e derasar il talian, stat en il rapport.
Muntada da las medias
Il leger ed il diever da radio, televisiun ed internet giogan in'impurtanta rolla per mantegnair la lingua ordaifer il territori da lingua taliana. Quai valia tenor il rapport sur tut per quels che discurran talian sco lingua principala.
Englais sco segunda lingua obligatorica
Quai che pertutga il talian en scola, vegn quel purschì – cun excepziun dal Grischun ed Uri – pir a partir dal stgalim superiur. Lura han scolaras e scolars en ils blers chantuns la pussaivladad da tscherner talian sco rom facultativ u sco rom d'elecziun. En blers chantuns vegn instruì l'englais sco segunda lingua obligarotica. Quai a disfavur da las linguas svizras, di il rapport. Il dumber da scolaras e scolars che na vegnan betg instruids per talian, saja s'augmentà ils ultims onns.
Programs da mobilitad e barat da linguas porschian bain ina gronda paletta d'emprender talian. Dentant capitia il barat da classas pli savens cun scolas d'autras linguas svizras ch'il talian.
En l'administraziun federala sur tut a scrit
Ord vista giuridica concluda il rapport ch'il talian saja ina da las linguas minoritaras protegidas probablamain il meglier sin l'entir mund. Tar la realisaziun ed il diever sco lingua administrativa datti in purtret differenzià. Il talian sco lingua administrativa vegn be duvrà a moda scritta en communicaziuns da pressa, texts giuridics u per scriver ora plazzas. En la communicaziun a bucca, saja il talian dentant prest be represchentà tar contribuziuns cun pauca valur communicativa.
Persunas che discurran talian sajan dentant represchentadas bain en l'administraziun federala, stat en il rapport. Deficits dettia sch'ins differenzieschia ils departaments ed er sch'ins focusseschia sin il segment da pajas autas.
