Per emprender en uschè in curt temp ina nova lingua dovria blera motivaziun, temp e metodas effectivas da coachs d’emprender linguas, di Pascale Menzi. Ella è moderatura da l’emissiun da sanadad da SRF «Puls».
Jau hai cunzunt vulì emprender rumantsch per pudair discurrer cun mias amias e mes amis da Breil – e chapir cura ch’els discurran ensemen. Ma igl è era in experiment per l’emissiun.
Per quest experiment è ella ida per agid tar Michael e Matthew Youlden, dus coachs d’emprender linguas da l’Engalterra. Ils dus umens discuran passa 25 linguas.
Emprender activ e passiv
Lur metoda è ina maschaida tranter emprender activ e passiv. Pia tranter emprender cun in cudesch da grammatica – e tadlar radio, musica e guardar televisiun en questa nova lingua.
Il grev era d’insumma puspè emprender ina nova lingua. La davosa giada hai fatg quai avant 30 onns.
Ina impurtanta part è dentant era d’integrar la nova lingua e sia cultura cumplettamain en l’agen mintgadi, per uschia era pudair chapir meglier co las persunas s’expriman e tge valurs che questa societad ha. Per exempel ha Pascale Menzi uschia era mangià differentas spezialitads grischunas, sco capuns e bulzani. Cun emprender la cultura vegnia era il plaschair per la lingua, din ils coachs Matthew e Michael Youlden.
Cun post-its e cudeschs da grammatica
Pascale Menzi ha ina abitaziun da vacanzas a Breil en la Surselva. Uschia ch’ella s’entaupa era là cun ils dus coachs, per esser en in ambient nua che la nova lingua vegn duvrada activamain. L’emprim scrivan els sin post-its tut ils pussaivels objects dal mintgadi ch'ella ha en chasa. Per exempel «l’isch», «la frestgera», «il tschadun», «l’agl» ed uschia vinavant. Lura vegnan quels figls da colur tatgads sin las chaussas. Sper ils nums dals singuls objects, han els era nudà ils verbs ch’ins po duvrar vitiers. Per exempel tar il pled «l’isch», han els era scrit si ils verbs «avrir» e «serrar».
Dentant per avair ina simpla conversaziun dal mintgadi, na tanscha be in bun vocabulari betg. Per emprender la sintaxa, da conjugar verbs ed uschia vinavant – ha la moderatura emprendì cun in tut normal cudesch da grammatica rumantscha ch'era autras persunas che fan curs da rumantsch dovran. Uschia ha ella durant trais emnas fatg mintgadi radund trais uras exercizis or dal cudesch. Per part ensemen cun ils coachs e per part persula – dentant era emprendì passiv cun guardar e tadlar RTR, leger La Quotidana e tadlar musica rumantscha.
I dovra curaschi da discurrer rumantsch cun las indigenas ed ils indigens. Ma els chattan quai cool, pertge betg bleras turistas e turists emprendan rumantsch.
Nagin secret magic
Er Ignacio Perez Prat, ch'è oriundamain da l'Argentina e stat a Cuira, ha emprais rumantsch sursilvan – quai durant la pandemia. Tenor el na datti betg in secret magic per emprender ina lingua. I dovria simplamain temp ed energia, impurtant saja er da propi far pensums da chasa. El haja er pruvà da pensar activamain en la nova lingua ed integrar quella en il mintgadi, uschia ha el per exempel scrit sia glista da cumpras per rumantsch. Er discurrer cun autra glieud en la nova lingua saja fitg impurtant per emprender, per quai saja necessari da surventscher retegnientschas e betg pensar damemia sur da sbagl ch'ins fa.
