Enviern il pli chaud, zercladur il pli sitg, en la Svizra dal nord l'avust bunamain 40 grads – nus essan gia bunamain sa disads vi dals records. E tuttina saja per el sco scienzià da clima e meteorolog impressiunant quant grondas che las midadas sajan, di Simon Scherrer da Meteo Svizra.
Parallelamain èn plievgias grondas s’augmentadas. Ellas èn daventadas pli frequentas e pli intensivas. «Da l’autra vart avain nus durant la stad ina setgira che nus vesain pli e pli, grazia al ferm augment da la temperatura. La stad sitga vegn ils davos onns massivamain pli frequenta che pli baud.»
Uschia il stan dad oz. Ma co vai vinavant? Simon Scherrer elavura ensemen cun auters scienziads e scienziadas ils scenaris da clima per la Svizra che l'Uffizi federal per meteorologia publitgescha en intervals regulars. Ils ultims scenaris da l’onn 2018 ston vegnir repassads a moda massiva. Er sche las mesiras per la protecziun dal clima mundial avessan da avair in effect, dovri ditg fin ch’il effect sa mussa. Quai vul dir che las temperaturas vegnan a crescher anc pli fitg – tut tenor la seriusadad da las mesiras per la protecziun dal clima, simplamain pli plaun u pli svelt.
La temperatura en Svizra è sa stgaudada per 2,8 grads en cumparegliaziun cun il temp preindustrial. «Nus avevan pledà avant quatter, tschintg onns anc da 2 grads stgaudada. Ussa stain nus tar 2,8. I na dependa pli dal lieu dal comma. Nus pensain gia prest en mez grads quai che pertutga l’augment entaifer curt temp.»
Sch’ins parta d’in scenari mesaun, vegn l’augment da la temperatura mundiala a sa dublegiar ils proxims 25 onns. Perquai che l’augment da la temperatura sur la terra e l’emisfera dal nord è dentant pli ferm, vala per la Svizra il factur dus: «Ils scenaris mesauns èn ussa globals tranter forsa 2,5 fin 3 grads. Ed en Svizra essan nus cun il segund factur tar 4 fin 5 grads.»
Dal scenari extrem a la realitad
Ils novs scenaris da clima per la Svizra cumparan pir l'onn che vegn. Ma tgi che quinta ensemen in ed in, po ussa gia dir: quai che valeva anc il 2018 sco scenari extrem è da nov in scenari mesaun, senz'auter realistic.
La sveltezza da las midadas è per ils experts da clima sco Simon Scherrer anc adina surprendenta. «Ils augments èn propi massivs. Els èn era pli gronds che quai che la gronda part dals models da clima han preditg. Ma tscherts models da clima n’avevan anc betg furmà a moda correcta differents process. Quai vegn uss meglierà. Ma igl è anc adina surprendent.»
Or da l'archiv:
«Let’s say» è ina seria satirica da RTR cun 10 istorgias fictivas ch'èn concepidas per in public giuven. Las tematicas fatschentan, ed animeschan ad ina segunda ponderaziun.
