Quest resultat da perscrutaziun fa forsa surstar: Era tar animals datti differents dialects per communitgar. Uschia per exempel tar muntanellas. La gimnasiasta da Thun, Sarah Marmorosch, ha perscrutà la dumonda, quant fitg ch’ils tschivels d’alarm da muntanellas da differentas populaziuns tranter la Val Müstair e la Val dal Kiental en il chantun Berna sa differenzieschan.
Ils resultats e las differenzas
Per questa lavur ha la scolara registrà totalmain 80 tschivels ed analisà quels. En l’evaluaziun èsi vegnì cler, che la frequenza en la Val Müstair è pli auta ch'en il Kiental. Quai tant tar ils tschivels singuls sco era tar las serias da tschivels. Plinavant ha Sara Marmorosch scuvrì che l’emprim tschivel da la seria da muntanellas «jauras» cuzza pli ditg che quel dals collegas muntanellas bernaisas.
Quant fitg fan ils resultats surstar?
Che las muntanellas tunan e communitgeschan different na fa betg surstar Sarah Marmorosch: «Muntanellas èn fitg fidaivlas al lieu», di ella. Perquai s’adatteschan ellas al lieu local. En la Surselva Bernaisa vivan las muntanellas per exempel en in lieu cun paucas collinas. Uschia dat quai damain vent ch’en la Val Müstair.
Pussaivel che las muntanellas grischunas han stuì s’adattar a lur conturn cun dapli vent.
Plinavant pon era differenzas geneticas u adattaziuns socialas giugar ina rolla. L’adattaziun sociala pudess era esser tras quai ch'igl èn capitads tranteren sbagls, che tschellas muntanellas han surpiglià cun il temp.
La lavur da Sarah Marmorosch è vegnida valitada sco «excellenta» da la Fundaziun Scienza e giuventetgna. «Sarah Marmorosch tematisescha ina dumonda che vegn discutada a moda intensiva tranter circuls d’experts», uschia il laud da la fundaziun.
Co vinavant?
Sarah Marmorosch vul ussa transferir muntanellas, per pudair perscrutar las raschuns precisas. Ma: «Far da quests experiments cun animals selvadis è grev pervi da motivs etics.» Ina pussaivladad saja il barat d’animals che vivian gia en fermanza. In tal experiment na saja il mument dentant betg planisà.