Ils quatter projects nominads dal Grischun èn:
- la Chamanna Cluozza a Zernez – La suletta chamona en il Parc Naziunal Svizzer, e cun 6000 giasts per onn ina da las pli frequentadas da la Svizra
- la patissaria «Garde-Manger» d'Ardez che fa patissaria franzosa e venda quella en dus cafés ad Ardez e Guarda, però era fin a Turitg
- il manaschi da charrotschas e da chavaltgar Wohlis a Puntraschigna – che tegna dapi 25 onns chavals en ina muntanera, e dovra quels per viadis cun charrotscha en la Val Roseg sco er per chavaltgar
- il producent da charn setga da Cuira «Alpahirt» – cun charn indigena e senza additivs
-
Bild 1 von 4. «Alpahirt» a Cuira. Bildquelle: Max Hugelshofer.
-
Bild 2 von 4. Chamanna Cluozza a Zernez. Bildquelle: Alexandra Rozkosny.
-
Bild 3 von 4. Patissaria «Garde-Manger» ad Ardez. Bildquelle: Max Hugelshofer.
-
Bild 4 von 4. Manaschi da charrotschas e da chavaltgar Wohlis a Puntraschigna. Bildquelle: Alexandra Rozkosny.
Gina e Wohli – tegnair auter ils chavals
Cun bundant 50 hectaras da funs gist a l’ur da Puntraschigna, ha quest bain da chavals plazza per radund 50 animals per ir a sella. Quels vegnan tegnids ordadora, sin il pastg dasper la puraria. Quai per tegnair ils chavals en in triep, ed uschia il pli datiers sco pussaivel a la natira.
Ils chavals èn animals da gruppa. En las boxas pon els be discurrer cun las aissas. Auter è quai en il triep sin in pastg, sco che nus avain.
Las duas spartas che portan il bain puril economicamain èn ils viadis en charrotscha sin la ruta da Puntraschigna en la Val Roseg, e la scola da chavaltgar. Sch'ils possessurs avessan da gudagnar il premi, vulessan els investir ils daners per la planisaziun da fabritgar ora il palantschin da la chasa purila.
Wohlis Kutschbetrieb & Ginas Reitschule
-
Bild 1 von 7. Gina e Werner «Wohli» Wohlwend – ils possessurs dal bain da chavals a l'ur da Puntraschigna. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 7. Las charrotschas numnadas omnibus èn bainprest prontas per ils chavals. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 7. Ils lavurants èn pronts. Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 7. Wohli davant ses omnibus da chavals. Bildquelle: RTR.
-
Bild 5 von 7. Tut è pront per partir da Puntraschigna. Bildquelle: RTR.
-
Bild 6 von 7. Emprender da l'emprim ennà sco pulir e preparar ils chavals per ir a sella. Bildquelle: RTR.
-
Bild 7 von 7. Far pront il chaval cun tutta energia. Bildquelle: RTR.
La Chamanna Cluozza cun il concept da persistenza
La chamona amez il Parc Naziunal Svizzer ha realisà in concept da persistenza tuttafatg insolit. La finamira da quest concept è da spargnar sgols da transport cun helicopters. Gist en la vischinanza da Zernez han ins montà ina frestgera, e là pon ils giasts da la chamona prender salata, verdura, jogurts e latg e purtar si en ils culms.
Ils giasts da la chamona transportan siadora radund quatter tonnas verdura e salata, e quai spargna radund tschintg sgols cun il helicopter.
Era tar las bavrondas datti respargns economics ed ecologics. Tar la Chamanna Cluozza datti sulettamain sirup empè da bavrondas dultschas zutgeradas.
Cun questa mesira spargna la chamona da cumprar radund quatter tonnas buttiglias da PET, e plinavant er il transport da quellas.
La famiglia Naue che maina la chamona dapi trais onns è persvadida dal concept, che correspunda optimal a las valurs dal Parc Naziunal Svizzer.
Garde-Manger – ina chaminada plain creaziuns
Lucie e Rémy Bailloux èn oriunds da la Frantscha e creeschan pitschnas ovras d’art. Dapi quatter onns mainan els l’affar ch'els numnan «Garde-Manger».
Quest pled tuna bain e correspunda als products che nus vendain.
Lucie Bailloux è gugent en la natira, e là ramassa ella las ideas ed inspiraziuns per crear las pastinas dultschas d'auta qualitad. Il frar Rémy percunter maina l’administraziun ed è responsabel per il persunal e la vendita.
La famiglia Bailloux vegniva adina en l'Engiadina Bassa a far vacanzas. Lucie e Rémy han sa laschà inspirar dal lieu, ed han decis da viver e lavurar en l'Engiadina. Dapi dus onns mainan els, dasper ils dus cafés a Guarda ed Ardez, er anc ina butia a Turitg.
Garde-Manger ad Ardez
-
Bild 1 von 3. La butia amez la vischnanca d'Ardez. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 3. Lucie Bailloux cun trais da sias creaziuns. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 3. La vitrina cun tut las creaziuns dultschas fatgas a maun da Lucie Bailloux. Bildquelle: RTR.
«Alpahirt» – producent da charn setga senza additivs
L'onn 2014 ha il possessur e tecnolog da victualias, Adrian Hirt da Tschiertschen, fundà la fatschenta «Alpahirt» cun l'intenziun da producir charn setga tenor la filosofia da ses tat. Da lez temp vendeva Hirt ses products en ina stizun pitschna a Tschiertschen ed er online. Ussa – 11 onns pli tard – ha el ina stizun en la citad veglia da Cuira ed in team da 12 persunas che lavura vi dal success da la fatschenta.
Il motiv per la nominaziun è la producziun da la charn setga che duai esser uschè naturala sco pussibel. Uschia desista «Alpahirt» d'additivs sco salamuira che vegn savens duvrada per conservar la charn. Quella charn deriva da 80 fin 90 bains purils e d'animals che hajan dastgà viver sin las pastgiras grischunas pli ditg ch'usità.
Cun nossa lavur sustegnain activamain l'agricultura da muntogna e promovain la biodiversitad.
-
Bild 1 von 3. Daniel Helfenstein, Livio Götz, Patricia Santos, Noel Former ed Adrian Hirt furman part dal team da 12 persunas (qua avant la stizun en la citad veglia da Cuira). Bildquelle: Alpahirt.
-
Bild 2 von 3. «Alpahirt» venda diversas sorts charn setga senza additivs. Bildquelle: Alpahirt.
-
Bild 3 von 3. La charn duai esser uschè naturala sco pussibel. Bildquelle: Alpahirt.
Suenter ch'ils animals èn vegnids mazzads en la mazlaria a Trun e la charn lura setgentada a Segnas, en Surselva, vegn quella pachetada e vendida online sco er en 180 fin 190 stizuns en Svizra.
Dus projects èn da Einsiedeln e dal Toggenburg
Ils ulteriurs dus projects nominads èn per l'ina «Berg und Bett» dal Toggenburg, en il Son Gagl, dat a fit abitaziuns da vacanzas vidas a giasts svizzers e da l'exteriur. Uschia genereschan els var 30'000 pernottaziuns supplementaras en la regiun.
L'auter project è la «Manufactura da latg» ad Einsiedeln, en il chantun Sviz. Cun mussar e laschar sa participar a l'elavuraziun da products da latg indigens attiran els mintg'onn var 150'000 visitadras e visitaders.
La surdada dal premi principal 2025 è ils 4 da settember a Berna. Vitiers datti in premi dal public da 20'000 francs, che sa basa sin ina votaziun online.
Cun il premi principal ch'è dotà cun 40'000 francs vegnan onurads projects innovativs che contribueschan a la valur e la diversitad economica da las regiuns da muntogna. Quel vegn surdà dapi il 2011.
Il premi dal public ch'è dotà cun 20'000 francs vegn surdà entras ina votaziun online. Quel datti dapi il 2017.
President da la giuria è dapi il 2024 l'anteriur passlunghist e campiun olimpic, Dario Cologna.