«En il Grischun viva en media sin bunamain mintga kilometer quadrats ina chaura-capricorn u in buc-capricorn. In zic pli datiers in da l’auter èn las Rumantschas ed ils Rumantschs: sin in kilometer quadrat vivan circa quatter persunas che inditgeschan il rumantsch sco lingua principala.»
Infurmaziuns sco questa pon ins scuvrir a l'exposiziun «Rumantsch è». I èn cristals en furma da chartun sin quels che infurmaziuns enturn la lingua e la cultura rumantscha èn da chattar en tut las linguas. Ins vul che quels cristals straglischan en tut la Svizra, respectiv duai l’exposiziun sensibilisar per il Rumantsch.
Inizià l'exposiziun ha il cusseglier guvernativ grischun Christian Rathgeb. Quai a chaschun da ses uffizi sco President da la conferenza da las regenzas dals chantuns. Cun l’exposiziun vul el «semnar lingua». Sch'auters chantuns vegnan pli sensibels per ils basegns da Rumantschas e Rumantschs datti era ina pli gronda schanza che per exempel canortas rumantschas pon vegnir instradadas, di Rathgeb.
Emprender ad enconuscher basegns da la diaspora
L’exposiziun na ha betg mo l'intent da sensibilisar pli fitg per la lingua, mabain era da pudair nizzegiar la chaschun per sustegnair pli fitg a Rumantschas e Rumantschs en la diaspora. In terz da Rumantschas e Rumantschs vivan ordaifer il Grischun. Per il minister da cultura grischun Jon Domenic Parolini èsi era in’exposiziun che suttastritga il focus ch’ins vul dar a la diaspora. Per ch'era quellas e quels hajan ina schanza da pudair tgirar lur lingua e dar vinavant quella era a la proxima generaziun.
Gidà ad organisar l'exposiziun ha era la Lia Rumantscha, il president Johannes Flury è persvas che l'exposiziun gidia a promover il rumantsch en la diaspora. Cunzunt uss ch'ella è en la chasa dals chantuns a Berna nua che represchentantas e represchentants dals chantuns van en ed ora. L'exposiziun duess però era gidar ad emprender ad enconuscher pli bain la diaspora. La diaspora saja numnadamain anc adina nunenconuschenta. Ins na sa endretg nua, tge e tgi. Tras l’exposiziun vul ins uschia emprender ad enconuscher Rumantschas e Rumantschs en la bassa e chattar ora che basegns che quellas han.
Rumantsch sin viadi
Per il mument resta l'exposiziun en la chasa dals chantuns. Davent dal december duai l'exposiziun bandunar la chasa dals chantuns ed ir sin viadi en divers chantuns da la Svizra. Tenor il President da la conferenza da las regenzas dals chantuns, Christian Rathgeb, è l'interess grond tar blers chantuns. Avant l’uffiziala avertura da la vernissascha ha el numnadamain preschentà l'exposiziun als collegas d'uffizi dals auters chantuns e quels sajan interessads d'avair l’exposiziun era en lur chantun. Ils lieus d'exposiziun n'èn dentant anc betg fixads.
L'exposiziun ambulanta «Rumantsch è…» è in project dal chantun Grischun. Ella è vegnida creada en collavuraziun cun la Lia Rumantscha, cun la Promoziun da la cultura dal Grischun e cun la CdC. Finanziada vegn l'exposiziun dal chantun Grischun cun 210'000 francs ord ils meds dal budget da la lottaria naziunala. Quel budget prevesa da sustegnair projects d’utilitad publica.