Di il suveran svizzer gea a l’iniziativa «AVS plus» ils 25 da settember, e cun quai era gea ad in augment da la renta da 10%, lura datti per pensiunads che vivan persuls, en l’avegnir, mintga mais fin a 235 francs dapli renta da l’AVS – pèrs maridads schizunt fin a 350 francs dapli. Dentant è quest augment propi necessari ord vista dal Grischun?
Bun 880 milliuns francs ad onn
L'onn passà ha l’Assicuranza per vegls e survivents (AVS) pajà als pensiunads grischuns rentas per totalmain 880 milliuns francs. A prima vista ina summa orrenta. Guard'ins dentant en il detagl e reparta ils milliuns sin ils 39’592 pensiunads en il Grischun, lura sa relativescha ella dentant detg spert puspè cun in tras l’auter 22'000 francs per persuna ad onn.
Pèrs maridads en dischavantatg
Carl Hassler, il directur da las Assicuranzas socialas dal Grischun, precisescha: «Ina renta media na datti betg. In pensiunà che viva sulet e che ha adina pajà la renta da l’AVS, ha ina renta tranter 1’175 e 2’350 francs al mais.» Quella gronda differenza tranter la renta minimala e la renta maximala è da declerar cun las entradas annualas durant ils onns da lavur: pli autas che quellas entradas eran e pli auta che la renta è. Per pèrs maridads è la renta maximala limitada sin 3’500 francs. Quai ch’è en sasez in cler dischavantatg envers pèrs che n’han betg maridà. Pertge cun duas rentas maximalas vegnan els ensemen sin 4’700 francs al mais – 1’200 francs dapli che sch’els avessan maridà.
Sch’insatgi ha ina renta bassa e dovra sustegn, lura survegn el quel entras prestaziuns supplementaras.
La sfida da be viver cun la renta da l’AVS
Da stuair viver mo cun ils daners da la renta da l’AVS, senza daners da la cassa da pensiun, ils respargns u autra facultad, è per pèrs che n’han betg maridà, fitg bain pussibel. Per pèrs maridads u persunas che vivan persulas èsi dentant ina sfida.
Per quants pensiunads che quai è il cas en il Grischun, n’è dentant betg cler. Uschia mancan per exempel er cifras concretas quants che survegnan insumma daners da la cassa da pensiun. «Per gronda part èn quai dunnas, che n'han mai lavurà u ch’han be lavurà parzialmain che na survegnan nagins daners da la cassa da pensiun», declera Carl Hassler. Er quels che hajan lavurà sco independents, e tranter quels sa chattian era ils purs, n'hajan per part nagins daners or da la cassa da pensiun per viver en la vegliadetgna.
Fin al minimum d’existenza
«Da patir n'ha en mintga cas nagin en il Grischun», manegia il directur da las Assicuranzas socialas dal Grischun. Pertge sch'ils daners na tanschian betg, lura possian ins adina era dumandar las assicuranzas socialas per ulteriur sustegn en furma da prestaziuns supplementaras. «Sch’insatgi ha ina renta bassa e dovra sustegn, lura survegn el quel entras prestaziuns supplementaras fin al minimum d’existenza.»
Per quels che survegnan prestaziuns supplementaras, midass l’augment, sco l’iniziativa da l’AVS plus prevesa, dentant betg bler.
Quant aut che quel è dependa dentant adina da la situaziun persunala e finanziala da mintgin e n’è perquai betg tar tuts tuttina. En il Grischun survegnan il mument 3'350 pensiunads prestaziuns supplementaras. E quellas van davent d’in pèr 100 fin ad in pèr 1’000 francs. Ina limita na datti betg.
Mo las rentas na tanschan betg
La cumpart da las prestaziuns supplementaras en il Grischun, na saja betg pli gronda che en auters chantuns. «En mintga cas ha la part da las Assicuranzas socials cuntanschì ina part fitg impurtanta», di Carl Hassler e constatescha che «mo las rentas na tanschessan betg per viver en la vegliadetgna».
Dentant betg tuts che dumondan, survegnan era prestaziuns supplementaras. «In u l’auter pensiunà ha era gia stuì vender in prà, ina tegia u uschiglio insatge da sia facultad per uschia avair avunda raps.» Cass singuls sincerescha Carl Hassler
Dapli daners er per quels che na dovran betg
Tge ch'in augment da la renta per 10% purtass en tals cas, na sa il directur da las Assicuranzas socialas dal Grischun era betg dir mo uschia. «Per quels che survegnan prestaziuns supplementaras, na midass l’augment, sco l’iniziativa da l’AVS plus prevesa, dentant betg bler», uschia Hassler. «Sin il pli ch'in u l'auter n’avess betg pli il dretg sin quellas prestaziuns.» Cler saja dentant ch’i dess cun in gea a la «AVS plus», era per ils pensiunads che n’hajan betg exnum da basegn, dapli daners en bursa.