Siglir tar il cuntegn

Header

audio
Purtret da Sophie Taeuber cun in chau da DADA (1920) - fotografia da Nic Aluf
© Nachlass Nic Aluf
laschar ir. Durada: 3 minutas 29 Secundas.
cuntegn

Sophie Taeuber- Arp

Oz vegn la nova bancnota da 50 preschentada. Pia stuain nus quest onn prender cumià da la nota verda cun il purtret da Sophie Taeuber-Arp.

Gist quest onn cura che la Svizra festivescha «100 onns DADA», vegn la bancnota cun la dadaista Sophie Taeuber-Arp midada or. Planisà era d'introducir la nova da 50 gia l'onn 2010. I ha lura dà differentas pannas che han manà tar quest retard.

Multitalent Sophie Taeuber-Arp
Sophie Taeuber-Arp è naschida l'onn 1889 a Tavau, dentant gia cun 2 onns è ses bab mort e la mumma è ida a star a Trogen en il chantun Appenzell. Ella era ina pictura, fageva sculpturas, era architecta e saltunza. Sco represchentanta da l'art concret, ritmic geometric era ella ina da las impurtantas artistas dal 20avel tschientaner.

Sophie Taeuber-Arp na tutga betg tar ils dadaists da l'emprima ura. Dentant ses um ch'ella ha maridà pli tard, Hans Arp, ha manà ella en il circul da dadaists. Ella ha per exempel saltà l'onn 1917 en in costum da Hans Arp per l'avertura da la galeria da DADA sin il Paradeplatz a Turitg. Perquai ha ella dentant survegnì problems cun la scola d'art a Turitg nua ch'ella manava ina classa textila. La direcziun da la scola ha scumandà ad ella talas escapadas.

Sophie Taeuber-Arp è ina pioniera da l'art constructiv che sa basa sin furmas matematicas e geometricas. Pli tard è ella lura ida cun ses um a Strasbourg nua ch'ella ha survegnì massa incumbensas per crear interiurs. Tranter auter hotels u il center Aubette a Strasbourg cun kinos e bars.

Cun il recav dal center han ils Arps lura bajegià chasa a Paris. Là tranter ils onns 1936 e 39 ha Taeuber-Arp gì ina fasa fitg intensiva e creativa, ella ha creà en tut 117 ovras.

Cun il cumenzament da la guerra ha bler sa midà
L'occupaziun da la Fantscha ha sfurzà il pèr da bandunar lur dacasa. Sco emprim èn els mitgads a Grass nua ch'els vivevan en povradad e da pachets da vivonda che la sora da Sophie trametteva ad els. Dentant era Grass han els stuì bandunar, ils Arps èn lura turnads a Turitg. E gia curt suenter, ils schaner 1943, è Sophie Taeuber-Arp morta a Turitg d'ina tissientada da monoxid carbonic. La notg avevan els dà fieu en pigna senza arver il ventil d'aria.

Dapli da «Il chavazzin dal di»