Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Toleranza en temps da guerra «Jau crai, sche ti odieschas intgin mazzas ti ti’olma»

La guerra ha fatg ina tala orrur a l'Ucranaisa Yuliia Nekriach, ch'ella na giavischass quels sentiments gnanc als Russ.

Nus eran sa scuntradas quest enviern. L'occasiun era ina Marella. Il tema era in onn dapi che la Russia aveva invas l'Ucraina. Yuliia Nekriach era ina da quellas dus dunnas ucranaisas, che jau hai pudì intervistar quella giada davart lur experientschas cun la fugia e lur vita nova en Grischun.

audio
«Jau crai, sche ti odieschas intgin mazzas ti ti’olma»
ord Vita e cretta dals 11.06.2023. Maletg: Yuliia Nekriach
laschar ir. Durada: 16 minutas 56 Secundas.

La managera da resursas umanas era fugida en ils emprims mais cun ses dus figls da la guerra. Cun quai ch'ella sa bain englais era ella vegnida clamada sco sustegn tar la gruppa da dunnas ed uffants fugids, ch'era sa platgada a Mustér.

Ils 24 da favrer 2022 – il di che ha midà tut

Per la Marella aveva lura raquintà Yuliia Nekriach dals 24 da favrer 2022, il di che ha midà tut. Il di, ch'ils Russ èn vegnids. Quel di aveva ella stuì cumenzar da sa zuppar en tschalers, da bumbas e bumbardaments. Temend, spetgond, sperond che l'agid vegnia – e quel n'è betg vegnì. Quai saja stà talmain orribel, ch’ella na giavischass quels sentiments a nagin sin quest mund, gnanc als Russ.

Questa experientscha ma ha fatg impressiun. Perquai hai jau inscuntrà per la Vita e cretta anc ina giada a la dunna ucranaisa e dumandà, sch’ella vesa quai anc oz uschia. Gea, quai fetschia ella. Il discurs avain nus fatg en englais, ma intginas da sias respostas hai jau translatà en rumantsch grischun:

Jau sun stada fitg impressiunada la davosa giada che Vus avais discurrì cun mai dals emprims dis suenter l’invasiun, quant orribels che quels eran, da tala maniera, che vus na giavischass quai gnanca a persunas russas – essas Vus anc da la medema opiniun?

Gea, quai è anc adina mia opiniun. Jau na giavisch quests sentiments e questa situaziun a nagin en quest mund. Jau giavisch che nagina famiglia, nagin uffant, nagin um, nagina dunna, naginas persunas veglias avessan dad avair questa situaziun en lur vita, avessan da sentir quels sentiments che jau hai gì. Jau vi che mintgin sin quest mund po viver en pasch e toleranza in cun l’auter.

Nus essan tuts differents, avain ina differenta colur da la pel, differents genders, differents interess, nus essan differents, ma nus avain dad esser manieraivels in cun l’auter e nus avain da chapir che quai che nus faschain influenzescha ad autra glieud. Jau giavisch che las persunas en Russia, che vulevan e vulan far guerra cun l’Ucraina chapeschan la situaziun vaira che nus avain.

Jau vi che tut quels che han cumenzà questa guerra vegnan chastiads. Sche ti es crudel cun glieud crudela pensa quella ch’ella haja dad esser anc pli ferma e pli crudela cun auters. Ti na poss betg tractar crudelitad cun crudelitad. Nus avain da declerar la situaziun vaira, nus avain da mussar ella, nus avain da gidar a la glieud sch’ella dovra agid, nus avain da perdunar a las persunas sch’ellas vulan perdun, nus avain da chastiar la glieud, sch’ella vul esser criminala e commetter anc plis crims.

Nua èn ils cunfins da Vossa toleranza?

Jau crai a Dieu ed jau crai ch’amur e gentilezza gidan a mintgin. Quai è sco in tractament per quest planet. Nus na pudain betg esser crudels, perquai che sche nus mazzain perquai che nus essan vegnids mazzads na finescha questa guerra betg. Nus vegnin ad avair in’autra guerra mundiala. Jau na vi betg quai perquai ch’i dat ina massa bellas chaussas sin quest planet, bels pajais e buna glieud. Jau vi mo che tut quai haja ina fin e jau sun segira, sche las persunas na faschessan betg be guerra per pussanza e raps avessan nus in’autra societad ed in auter mund enturn nus.

Igl è donn, dentant raps e pussanza e sentiments fauss èn il pli impurtant sin noss mund. Jau na vi betg quai. Jau na vi betg che glieud crudela pensa ch’ella possia mazzar la gentilezza e l’amur e ch’els possian influenzar la buna glieud, che quella mazzia lur agens buns sentiments en lur intern. Jau crai che sche ti odieschas intgin mazzas ti ti’olma. Jau sai esser gritta, jau sai odiar, cridar e bragir, ma sche jau emprov da chapir questa situaziun, chapesch jau che nus na pudain betg esser crudel cun tuts.

Jau chapesch ch’i dat blera glieud en Russia che na vul betg survegnir la culpa, vegnir empraschunada u mazzada da sia regenza. Ella è er en pensiers per ses uffants, sias famiglias e lura plazzas da lavur. Els n’han betg in’autra pussibilità da viver che in quel pajais u forza han els tuts ina faussa idea da la situaziun. Els èn vegnids engianads da lur regenza, da lur televisiun e da lur internet u na vulan els betg vesair la vardad, perquai che la vardad è massa dira da vegnir chapida, da chapir ch’els tuts èn morders, perquai ch’els han vuschà per quest president ed el ha fatg bleras guerras en blers differents pajais durant ils ultims 28 onns. Jau vi dar ad els in’autra schanza per chapir la situaziun.

Mia nona era a Treblinka, en il champ da concentraziun tudestg. Ella ha survivì – in miracul – tut la glieud ch’era cun ella è vegnida mazzada e suenter quai n’era ella betg gritta sin tut ils Tudestgs, ella n’era betg gritta sin tut la Germania. Ella ha emprova da chapir e da d’influenzar la situaziun uschia da dar in’autra schanza a la glieud. Putgà, che nus n’avain betg emprendì questa lecziun suenter la segunda guerra mundiala. Uss avain nus puspè ina guerra, ma jau sper che nus arrivain dad emprender questa lecziun.

Quant difficil èsi per Vus da mantegnair questa gentilezza en vista a la guerra?

Quai è fitg grev, garanti che quai è fitg, fitg grev. Sas, sche ti fas dal mal vegns ti ad avair il mal en return. Sche ti dis dal mal vegnias ti er a survegnir pleds mals. Sche ti emprovas da partir tia gentilezza, tia amur e tes agid cun auters, survegnias, forza na da quels, ma dad auters gentilezza, amur ed agid. Da quai sun jau fitg segira, perquai che jau hai inscuntrà ina massa da glieud gentila qua en Svizra ed er en l’Ucraina datti blera glieud che è sa gidada... ed i dà er blera glieud gritta e malempernaivla en l’Ucraina. Jau sai chapir els.

Igl è fitg dir, sche ti has pers tia chasa, tia lavur, u insatgi da tia famiglia, da lura adina anc crair en la gentilezza ed insatge bun en quest mund. Però jau pens che nus avain da partir gentilezza ed amur e nus vegnin a survegnir gentilezza ed amur.

Autramain n’ha questa vita nagin segn ed intent. Sche nus partin mo fel ed odi survegnin nus be fel ed odi e nagut bun.

Vita e cretta 08:00

Artitgels legids il pli savens