La Bina, ina «femna da tot atgna taimpra»
Il Chor viril baselgia Savognin dastga far festa quest onn. L’istorgia dal chor è remartgabla – e quai dapi il cumenzament. A l'entschatta dal chor che sa profilescha dapi 175 onns da la forza dal chant viril e da la cuminanza masculina, steva ina dunna: Sabina Escher de Latour, numnada «Bina». Ella era ina derivanta da buna famiglia da Breil en Surselva, era emancipada e bain scolada. Ensemen cun sia sora era ella vegnida a Savognin ed aveva percepì bainspert las vuschs sonoras e cleras dals umens surmirans. Ed uschia aveva l'engaschada Bina mess il crap da fundament l’onn 1849, ed aveva era manà il chor durant intgins onns.
Ord l'album da fotografias dal chor
-
Bild 1 von 7. La "Bina" – fundatura ed emprima dirigenta Sabina de Latour, fotografia dal 1859. Bildquelle: Chor viril baselgia Savognin.
-
Bild 2 von 7. 1884 – la pli veglia fotografia dal Chor viril baselgia Savognin. Bildquelle: Chor viril baselgia Savognin.
-
Bild 3 von 7. 1936 – il chor a Lantsch. Bildquelle: Chor viril baselgia Savognin.
-
Bild 4 von 7. 1942 – il chor a Balsthal. Bildquelle: Chor viril baselgia Savognin.
-
Bild 5 von 7. 1974 – il chor paradescha avant il vitg da Savognin. Bildquelle: Chor viril baselgia Savognin.
-
Bild 6 von 7. 1999 – davant enamez il dirigent da plirs decennis Rudi Netzer. Bildquelle: Chor viril baselgia Savognin.
-
Bild 7 von 7. 2023 – il chor actual (davant il pli dretg, en schanuglias, il dirigent actual Gianign Arpagaus). Bildquelle: Chor viril baselgia Savognin.
A la sava dal tschientaner
Sut la direcziun dal scolast indigen Stefan Wasescha aveva il chor studegià differentas messas a partir dal 1870. Talas vegnan per part chantadas anc oz. Suenter aveva Georgius Schmid de Grüneck, ch’era pli tard daventà uvestg da Cuira, surpiglià la funcziun da dirigent. Placats da concert ch’èn anc avant maun, dattan perditga ch’il chor era fitg dumandà da quel temp.
L'entschatta dal 19avel tschientaner era Savognin in vitg da purs cun da quai da 400 abitants ed abitantas. Mobilitad era in pled ester. Tuttina gievan ils chantadurs sur munts e vals per concertar.
Sin tribunas grondas
Da las pli differentas festas da chant en l'entir chantun aveva il chor purtà a chasa cranzs cun distincziun. E concertà avev’ins era en chasas grondas sco il Maloja Palace Hotel, da lez temp il hotel il pli luxurius en l'Europa. Il chor da la pitschna vischnanca da purs Savognin cun radund 400 abitants ed abitantas vegniva menziunà ensemen cun musicists da la Scala di Milano u da la Metropolitan Opera New York.
Ins scheva a nus: Vus na pudais betg chantar en l’ustaria, quai scurrenta ils turists. E nus chantavan tuttina! E tge era capità? Ils turists han gì in enorm plaschair.
Mo paucs dirigents
Mess accents sco dirigent dal Chor viril baselgia aveva il scolast indigen Peder Spinatsch, che ha manà la batgetta dal 1903 enfin il 1948. In lung temp nua ch’il chant sacral aveva ina gronda paisa. Ma er il chant profan tgirava il chor cun concertar, cun organisar sairas da chant e cun sa participar a festas da chant. Suenter divers scolasts sco dirigents, ha entschet l’èra da Rudi Netzer l'onn 1957. Quai è sa mussà sco in cas da fortuna.
Ils blers da nus n’eran avant anc mai stads en Germania. E tuttenina gievan nus sur cunfin a concertar. Grondius! Cunquai ch’er il president communal u il plevon eran en noss chor, n'essan nus betg mo vegnids beneventads e celebrads sco chor, ma sco entir vitg.
Diras provas
Il chor steva numnadamain avant intginas grondas sfidas ils onns sequents. L’entschatta dals onns 1960 aveva il Segund concil vatican midà la celebraziun da l’eucaristia. Varsaquants chantadurs avevan bandunà il chor, perquai ch'els na vulevan betg rumper cun la tradiziun. Era cura ch'il turissem era prosperà en moda rasanta aveva quai purtà novas difficultads per tradiziuns e cultura. Cun il dirigent Rudi Netzer a la testa avevan ils chantadurs dentant demussà grond engaschi ed insistenza. Els han pudì mantegnair la veglia tradiziun dal chant ecclesiastic, dentant er extender il repertori pli e pli cun chanzuns profanas e popularas. Giuvens chantadurs èn vegnids engaschads e promovids. A partir dals onns 1980 ha il chor represchentà la regiun da Savognin sco ambassadur turistic en numerus lieus da la Svizra e schizunt sur il cunfin dal pajais ora.
Jau era ì a la sesida cun la ferma persvasiun da renunziar a la funcziun da dirigent. Quai era stà trais numers da chalzers memia grond per mai.
Bunamain in mez tschientaner
Suenter 46 onns ha Rudi Netzer surdà la batgetta dal Chor viril baselgia a Gionign Arpagaus e Jürg Wasescha. Dapi il 2010 stat il chor sut la direcziun dal giuven dirigent Gianign Arpagaus. El è vegnì sustegnì a l’entschatta da l’enconuschent chantadur, cumponist e dirigent Alvin Muoth sco mentur.
En baselgia chantain nus savens avant bancs vids. Quai na sminuescha dentant insumma betg nossa motivaziun.
En la Marella raquintan tschintg chantadurs che han gì u che han funcziuns-clav en il chor, istorgias ed experientschas commoventas, marcantas e divertentas. Quai en il rom d’in viadi cantic tras l’istorgia particulara da 175 onns Chor viril baselgia Savognin.