Siglir tar il cuntegn

Intervista cun Adrian Perez «L’istorgia da famiglia pudess vegnir cuntinuada senza fin»

La gronda premiera al Zurich Film Festival è gia stada l'entschatta d'october. Ussa vegn la segunda stafla da «L'ultim Rumantsch» mussada en ils kinos grischuns. La lavur dal reschissur Adrian Perez è pia fatga. Ha el ussa temp dad emprender rumantsch u lavura el gia vi da la terza stafla?

L'istorgia e las dispitas da la famiglia fictiva Durisch, che maina ina chasa da medias en il Grischun, vegn raquintada vinavant quest atun. I dat ina segunda stafla da la seria rumantscha «L'ultim Rumantsch». Entant che la premiera – cun passar sur il tarpun verd – è gia stada l'entschatta d'october al Zurich Film Festival, vegnan las episodas da la segunda stafla mussadas a partir dals 12 da november 2025 en la televisiun ed online.

Gruppe von Personen posiert auf dem grünen Teppich beim Zurich Film Festival.
Legenda: RTR

Gia avant 3 – 4 onns aveva RTR scrit ora ina concurrenza per realisar in'atgna seria fictiva. Persvadì ha da lez temp il reschissur Adrian Perez cun sia istorgia e sias ideas. L'emprima part da la seria è vegnida mussada l'entschatta 2024. In concept general cun in'idea per ina segunda stafla aveva il reschissur atgnamain gia da bell'entschatta. Ch'igl haja ussa dentant funcziunà cun quella segunda stafla, quai saja d'engraziar a differents facturs – politica, daners ed il gist tema al dretg mument.

FMR: Adrian Perez, che Vus avais pudì producir ina segunda stafla da la seria «L'ultim Rumantsch» è bain in grond laud per Vossa lavur?

Adrian Perez: Cler, jau chat grondius che nus avain pudì far ina segunda stafla. Quai vul era dir che nossa emprima part n'era betg cumplettamain dasperas, mabain che l'istorgia sur da la famiglia Durisch e la tematica enturn las medias rumantschas ed il rumantsch ora en la regiun ha tutgà las aspectaturas ed ils aspectaturs uschia che quels èn pronts per ina cuntinuaziun. Ma ch'ins po far ina segunda stafla n'è insumma betg adina il cas, qua ston constar ina massa facturs ed jau schess che nus avain era simplamain gì cletg da tutgar la gista noda cun nossa tematica.

Co funcziuna quai tut concret – suenter che Vus avais survegnì la communicaziun che RTR vul cuntinuar cun Vus – aveva casualmain era gist il rest dal team temp e motivaziun da lavurar anc ina giada vi da questa seria?

Subit ch'igl è daventà cler ch'i dat ina segunda stafla, èn tut las persunas involvidas vegnidas infurmadas sur da pussaivlas datas da lavur, cura che las filmadas han lieu e cura che la postproducziun vegn fatga. Tut quels che han lavurà gia per l'emprima stafla èn profis che lavuran era savens sin basa da projects. Nus avain gì cletg che bunamain 99 % da l'emprim team han puspè pudì lavurar per la segunda stafla. Quai ha facilità las lavurs enorm.

Mann mit Kopfhörern spricht mit sitzender Frau, andere Frau im Hintergrund.
Legenda: Adrian Perez sin il set da L'ultim rumantsch. rtr

Gia cun scriver la segunda part eri pli simpel, perquai ch'ins enconuscheva las acturas ed ils acturs ed ins saveva gist quant profund ch'ins po laschar ir ina rolla u betg. Ma era tar las filmadas eri cler a partir da l'entschatta tge ch'ins po spetgar dad ina persuna.

Vus avevas gia d'emprim ennà in concept da basa. Tge avais Vus lura anc gì d'agiuntar u elavurar vi da quell'istorgia per pudair far las filmadas per la segunda stafla?

Per tuttas duas staflas hai jau l'emprim surlavurà mes concept e scrit l'andament grop da l'istorgia. E suenter vegn quai alura tut elavurà en l'uschenumnà «writers room». Là dovri ina massa material, perquai ch'ina seria è fitg narrativa e quai vul dir ch'ins dovra ina massa per raquintar. E tut quai ch'ins vul raquintar, sto lura er anc passar l'uschenumnada controlla da la realitad. L'entira lavur dal scriver n'è betg adina lineara, nus avain era tuttenina sbittà ina gronda part e construì da nov. Ma avant che cumenzar cun la lavur vi da la segunda stafla avevan nus tratg pliras decisiuns da basa, numnadamain da midar d'ina rolla principala sin trais, uschia che l'entira famiglia Durisch gioga uss ina rolla principala. E lura avain nus laschà la metafra cun il gieu da schah, avain però cumplettà il raquint cun in'ulteriura metafra da la cumbinella.

Suenter l'emprima stafla hai dà dasper lauds era pleds critics, sco p.ex. la discussiun tranter il professer per litteratura e cultura rumantscha Rico Valär ed il schefredactur da RTR Flavio Bundi, pertge che questa seria è insumma vegnida fatga e davart il diever da la lingua rumantscha en la seria. Han tals resuns gì in'influenza sin Vossa lavur?

Na, mal il venter na m'ha quai betg fatg. Cuntrari, jau chat che la critica da Rico Valär è legitima. Nus avessan baingea era pudì far ina seria exclusivamain be rumantscha. Ma mes concept era in auter e RTR ha tschernì quel concept, uschia che jau ma fid dal sensori da RTR ch'els san tge ch'i po vertir pertutgant la lingua ed il diever dal rumantsch entaifer la populaziun rumantscha. Per nus è tut questa debatta la fin finala in avantatg – uschia vegn numnadamain discurrì, era ordaifer il territori da tschep rumantsch, anc dapli davart questa seria e davart la lingua e cultura rumantscha.

Vus n'essas betg d'origin rumantsch, avais dentant ina partenaria cun ragischs surmiranas. Co ha la lavur vi da questa seria ussa midà Vossa vista e l'encletga per il mund rumantsch?

Mia udida è sa disada vi da la lingua. Jau schess che jau encletg ussa 50 % – sche jau hai in bun di – da quai che vegn discurrì, tut tenor idiom. Jau hai uss era survegnì in'invista en quest mund e chapesch ussa meglier la cultura e sun era vegnì cleramain pli datiers a la Rumantschia tras mia lavur. Ed ussa n'hai jau alura bunamain naginas stgisas pli da betg far in curs rumantsch.

Gea, ussa che Vossa lavur è fatga, avessas Vus temp per in curs. U lavurais Vus forsa gia vi d'ina terza part?

Sch'i va anc ina giada vinavant, decidan la fin finala autras partidas. Quai dependa era da la politica. Sco en nossa seria, è era en la realitad la dumonda co che nossas medias dessan vegnir finanziadas fitg actuala. Ma or dal punct da vista da l'istorgia poss jau tradir tant: I chala cun in cliffhanger. E la seria è concepida uschia, che l'istorgia da famiglia pudess vegnir cuntinuada senza fin – sco da lez temp tar la seria «Lüthi und Blanc». Ma ussa sun jau l'emprim spanegià co che la segunda stafla vegn percepida dal public.

Artitgels legids il pli savens