Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Purtret Nuot Vonmoos

Nuot Vonmoos è naschì ils 4 da schaner 1901 a Vnà e mort ils 15 da schaner 1973 a Puntraschigna. La pli enconuschenta chanzun dal cumponist engiadinais è «Buna not, dorma bain». Il text è da Andrea Bezzola.

Nuot Vonmoos – musicist e magister

Ils 4 da schaner 1901 è naschì a Vnà Nuot Vonmoos sco emprim uffant da Domenic e Tina (nata Tonas). Ensemen cun ses frar Jon e sia sora Anna Chatrina è el creschì si en il vitg sur Ramosch. Ses geniturs avevan in bain puril, manavan in ustaria ed ina butia. Malgrà la blera lavur per la famiglia Vonmoos hai adina dà temp per chantar en famiglia. Uschia èn il chant e la musica daventads la gronda passiun da Nuot.

audio
Nuot Vonmoos – mort avant 50 onns
ord Artg musical dals 15.01.2023. Maletg: MAD
laschar ir. Durada: 57 minutas 35 Secundas.

Il 1920, suenter avair terminà il seminari scolastic a Cuira, ha el survegnì ina plazza da magister a Flem, nua ch'el ha era emprendì d'enconuscher il poet sursilvan Gian Fontana. El è era daventà commember dal chor viril Ligia Grischa Glion. Il 1922 ha sia patria clamà e, malgrà ch'el sa sentiva bain a Flem ha Nuot Vonmoos surpiglià ina plazza da magister a Puntraschigna. Là è el sa fermà per adina.

Sper sia lavur da magister ha Nuot Vonmoos nizzegià sias vacanzas per far curs al conservatori a Turitg. A Puntraschigna ha el surpiglià il chor viril e pli tard il chor mixt. Durant 12 onns ha el era dirigì il chor viril Frohsinn da San Murezzan. Er al chor da vallada da l'Engiadin'ota ed al Cor viril Engiadina ès el stà fitg attatgà. Il Cor viril Engiadina ha el dirigì durant 37 onns e sveglià tar insaquants Engiadinais il plaschair vid il chant.

La mancanza da chanzuns rumantschas per chors è stà in dals motivs che Nuot Vonmoos ha cumponì. Savens ha el prendì poesias da Andrea Bezzola, Jon Guidon, Christoffel Bardola u da ses convischin da Vnà, Gudench Barblan.

Sper cumponer e direger è Nuot Vonmoos er stà in'organist engaschà. Durant 45 onns è el stà organist da la baselgia San Niculò a Puntraschigna. Plinavant è el er s'engaschà sco funcziunari en l'uniun da chant chantunala e federala.

audio
Nuot Vonmoos: "Jau sun cuntent e superbi ch'jau sun stà fidaivel a mia patria."
ord Artg musical dals 04.01.2023. Maletg: MAD
laschar ir. Durada: 19 Secundas.

Il 1955 è el vegnì elegì sco emprim Rumantsch insumma en la cumissiun da musica da l'Uniun da chant federala. En quella è el stà activ fin sia mort ils 15 da schaner 1973. Il 1969 è Nuot Vonmoos er vegnì onurà per ses merits per la cultura rumantscha cun il premi da la CRR, (l'anteriura SRG.R)

audio
Artg musical 2001: In omagi a Nuot Vonmoos per ses 100avel
ord Artg musical dals 04.01.2023.
laschar ir. Durada: 56 minutas 31 Secundas.

Andrea Bezzola – poet e politicher

L'autur dal text da la chanzun «Dorma bain» è l'advocat Andrea Bezzola. El è naschì ils 19 d'avrigl 1840 a Zernez, figl da Dumeng Bezzola e Maria (naschida Gilly). Suenter il gimnasi ha Andrea studegià dretg en Germania (Jena, Berlin e Heidelberg) ed avert a Zernez in biro d’advocatura. Il 1865 ha el surpiglià la redacziun da la gasetta «Posta d’Engiadina» ed è vegnì mastral. Uschia ha el cumenzà sia via da politicher. Dal 1873-75 fa el part dal Cussegl grond e dal 1882 - 1893 da la regenza grischuna. Dapi il 1882 è el era cusseglier naziunal. Il 1885/86 ha el schizunt presidià la chombra gronda a Berna. Il 1890 è el vegnì nominà en la cumissiun federala per ils dischurdens politics en il Tessin ed il 1893 è el daventà derschader federal.

En la «Litteratura dals Rumantschs e Ladins» (pg. 406) statti che Bezzola saja stà ina persunalitad marcanta sco um da stadi, purtada d'ina auta morala che chattia er en sia poesia in'expressiun commoventa, spezialmain en «La lavina» ed en «Urazchun» che saja ina vaira confessiun poetica d'in um politic, conscient da ses duairs vers la communitad e vers il Creatur.

Si’ovra litterara n'è betg uschè voluminusa. Sias chanzuns èn cumparidas sco «15 chanzuns ladinas per coros virils» a Cuira il 1889. La chanzun «Adieu a l'Engiadina» è la chanzun per excellenza dals Engiadinais. La chanzun da brama ed encreschadetgna probabel uschè preziusa per Engiadinaisas ed Engiadinais sco «Schi lunsch naven» per Sursilvanas e Sursilvans.

Andrea Bezzola è mort ils 10 da schaner 1897 a Turitg.

RTR Artg musical 14:00

Artitgels legids il pli savens