Gia sco buob ha Helmut Widera passentà mintga minuta libra en la garascha da ses bab a Sedrun. Betg mo per guardar tiers co che lez lavurava, mabain er per gidar ad el. Lura gia cun ses agens guaffens, perquai ch'il bab aveva regalà ad el ina nova chista cun en guaffens be per el. Uras ha el uschia traffitgà vi dad autos e schizunt pudì prender persuls dapart els – almain quels ch’eran per bittar davent sin in prà dasperas.
Il temp cun ses bab è stà per el in temp da bellezza. Bleras bellas regurdientschas haja el da ses bab gia da buob pitschen, er senza che quel avess ina giada fatg tarmagls cun el. Persuenter haja quel adina prendì cun el cura ch'el gieva insanua. Bleras giadas è el stà ensemen cun il bab en il vegl Land Rover sin il pass da l’Alpsu cura che lez è vegnì clamà là pervia d’in accident u ina panna.
Quai era natiralmain schon interessant da pudair ir cun tar accidents e pannas.
Ed era quella giada che ses bab è vegnì clamà per reparar il runal da skis a Surrein (Tujetsch), n’ha Helmut Widera er 50 onns pli tard betg emblidà. «Igl era la mesemna suenter mezdi ed igl aveva blers uffants che spetgavan da pudair ir cun il runal», sa regord Helmut Widera. «Il runal che gieva cun in moto d’in VW na gieva betg pli.» L’emprim cun l’auto e suenter cun la scarsola èn els filads cun la chista da guaffen fin giu al runal, nua che ses bab ha lura reparar quest motor. Per el è quai stai in bel mument pertga grazia a ses bab han tut ils uffants puspè pudì ir siadora cun il runal.
Mastergn da siemi
Cun passentar uschè bler temp cun il bab e sia lavur, dastgar gidar el e traffitgar sez enturn, èsi gia baud stà cler per Helmut Widera ch'el vegnia a lavurar ina giada insatge ch'ha da far cun autos. Ses mastergn da siemi era d'esser mecanists sco ses bab. Ed oz bun 50 onns pli tard maina Helmut Widera sez la garascha da ses bab barmier.
La fascinaziun da l’auto n’ha numnadamain mai pli laschà liber el. «Ch’jau ha pudì emprender mecanist d’auto e lavurar mia entira vita vi da mes autos è il meglier ch’è capità a mai», manegia il garaschist da 58 onns che restaurescha cunzunt gugent ses oldtimers. El faschess oz anc ina giada exact il medem pertge el ha adina gì plaschair da quest mastergn che fascinescha el anc oz.
Jau hai adina gì plaschair da quest mastergn ed el fascinescha mai anc oz.
Fascinà n’è il bab da dus uffants creschids betg mo da ses mastergn, mabain bain era da quels che giogan la rolla principala en ses mastergn. «Autos èn adina stads in tema central da mia vita», concluda Helmut Widera. Gia cun ses bab haja el adina puspè discurrì sur dad autos. Magari uschè bler ed era davos maisa che sia mamma scheva mintgatant: «Oh puspè quels autos!»
Bler auter na para quai era betg d’esser ussa cun 58 onns. L’auto è preschent en sia vita da la damaun fin la saira. «E sch’ins va a spass insanua e vesa in bel auto, lura guardan ins natiralmain era suenter a quel», conceda el e manegia: «Ins ha adina in egl sin ils autos n’importa betg nua ch’ins va».
-
Bild 1 von 8. Garascha sco pli baud. En la garascha da Helmut Widera savura quai anc da benzin, ieli d’unscher, da metal e da gumma, uschia sco quai ch’ins pensa ch’ina garascha d’auto savura. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 8. Insatge dal pli bel. Helmut Widera repara cunzunt gugent ils autos vegls, uschia in sco quest Citroën 2CV, il uschenumnà «deux chevaux» u er «Anda». Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 8. Passiun oldtimers. Dus da ses oldtimers ch’el ha èn il mument en sia garascha. Il Ford Mustang (sissum) da ses bab è el dapi 8 onns vi da restaurar. La finamira è che sia mamma possia in dir anc ir cun l’auto vegl. Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 8. Uscheditg ch'el po. Helmut Widera (58) lavura uschè gugent vi da ses autos ch’el vegn a cuntinuar cun quella lavura uscheditg ch’el po – pia era suenter ch’el pudess ir en pensiun. Bildquelle: RTR.
-
Bild 5 von 8. In da ses oldtimers è in Citroën Ami 6. Cunzunt la tecnica da quels vegls autos fascinescha el. E cunquai ch’ins haja dapli plaz, saja quai era pli empernaivel da lavurar vi da quels autos. Era vegnian las strubas ora qua meglier che tar ils autos novs. Bildquelle: RTR.
-
Bild 6 von 8. Udir il motor. Er dad ir cun quels autos è per Helmut Widera in daletg. El vul sentir e savurar l’auto cura ch’el va cun auto. E quai è ozendi be pli pussibel cun ils oldtimers. Ed ils blers ch’el enconuscha n’han betg en in motor en l’oldtimer perquai ch’els vulan sentir ed udir il motor. Bildquelle: RTR.
-
Bild 7 von 8. Turnà a Tujetsch . Avant 35 onns è el turnà a Sedrun en la garascha da ses bab. El ha lavurà 13 onns ensemen cun el avant da surpigliar la garascha cura ch'il bab è mort curt avant la pensiun. Bildquelle: RTR.
-
Bild 8 von 8. Jazz per lavurar. En la garascha va savens jazz. Musica che Helmut Wider taidla fitg gugent durant lavurar. Er musica che giaja fitg bain a prà cun ils oldtimers e la garascha e cun la quala i giaja er bler meglier da lavurar è l’um da 58 onns persvas. Bildquelle: RTR.
Ins sto sentir l’auto
Fascinà è Helmut Widera cunzunt dals autos che n’èn betg ils pli novs. Anzi, pli vegls ch’els èn e pli gugent ch’el para d’avair els. Per l’ina chatta el ch’igl è pli empernaivel da reparar e traffitgar vi d’in oldtimer perquai ch’els han pli bler plaz da lavurar e ch’ins vegn era meglier vid las chaussas. «Sch’in lai dar giuaden insatge en il spazi dal motor n’èsi tar ils autos moderns betg pli uschè simpel da puspè chattar il toc u il guaffen», manegia el per exempel. Per l’autra fascinescha el l’entira tecnica da quests autos vegls. Ina tecnica che saja er pli simpla.
El sez posseda quatter oldtimers. In da quels è l’auto vegl da ses bab ch’el è gia dapi 8 onns vi da restaurar. La finamira è che sia mamma ch’ha 86 onns po anc ina giada ir cun quest Ford Mustang che datescha da l’onn 1966. El sa regorda anc ch’els gievan cun l’auto cura ch’el e sias trais soras eran anc uffants. Avant che Helmut Widera ha entschet a restaurar l’auto dal bab è el stà 30 onns en la garascha davos chasa.
Sper restaurar e traffitgar vi dals autos vegls, va el natiralmain era fitg gugent cun quels autos ch’èn tut auter ch’ils autos moderns. «Gea quests autos ston ins sentir cura ch’ins va», dat el d’entellir. «Ins auda il motor, il mecanissem u er il differenzial. Ins savura l'auto ed ins ha era las vibraziuns. Tut viva pli fitg tar in oldtimer che tar in auto modern.»
Uscheditg sco pussibel
E sco ses bab ha era Helmut Widera dà vinavant sia savida a ses figl. Quel ha fatg tar el l’emprendissadi, uschia ch’era els han passentà bler temps ensemen cun reparar e traffitgar vi dad autos. «Nus avain gì quatter bellezza onns», sa regorda el vi da quest temp communabel. «Quai ha funcziunà tip top, era sche blers han manegià l’entschatta che bab e figl lavurar ensemen na vegnia betg uschè bun.» Suenter l’emprendissadi ha el ditg a ses figl d’ir in zic davent per vesair er insatge auter, quai che lez ha lura era fatg.
Turnar ina giada puspè a Sedrun per surpigliar la garascha en terza generaziuns na vegn el dentant betg a far. «El ha ditg ch’el na veglia betg e quai accept jau era. Per mai è quai bun uschia», di Helmut Widera ch’ha anc set onns fin ch’el è en la vegliadetgna da pensiun.
La garascha vegn el perquai a salvar vinavant, er suenter ses 65avel e lavurar uscheditg ch’el po vi da ses oldtimers – quai ch’el fa il pli gugent en sia vita. «Jau hai plaschair vi da la lavur ed uscheditg che la sanadad lascha tiers è quai er ina buna occupaziun per mai.»