Igl è 50 dis suenter che Jesus è levà da mort en vita. Il Sontg Spiert è gist vegnì giu da tschiel sin ils apostels e fa ch’els pon ussa predegiar l’evangeli en ils pli differents linguatgs. Tranter els è er l’apostel Bartolomeus, in dals dudesch amis da Jesus. Sco tut tschels apostels sa metta er el curt suenter sin viadi per purtar il messadi da Jesus ora el mund. Ed uschia cumenza la legenda principala da Bartolomeus.
El va tranter auter en l’Armenia, en la Mesopotamia e tenor las legendas para schizunt er en l’India. Durant quest viadi na predegia el betg mo a moda spiertusa la ductrina da Jesus e maina uschia blers al Cristianissem, mabain el medegescha er malsauns e malspiertads. Apparentamain in apostel eloquent che na po betg mo fascinar la glieud, mabain che po er stgatschar demunis e far miraclas. «I n'è betg pussibel da dir sch'el ha propi fatg miraclas», relativescha Ernst Fuchs, il canoni da l'uvestgieu da Cuira e chaplon da Sachseln, las legendas da Bartolomeus ch'èn naschidas en il quart e tschintgavel tschientaner. «Dentant sch'el è stà uschè datiers a Jesus, lura èsi stà cler per la glieud, ch'el ha en quest cas er gì pli grondas forzas.»
Guariziun cun consequenzas fatalas
Miraclas u betg, la guariziun da la feglia malspiertada da Polymios, il retg da l’Armenia ha en mintga cass consequenzas fatalas per el suenter ch’el ha stgatscha il demuni dad ella. Pertge il retg, uschè engraziaivel da questa guariziun da Bartolomeus, decida ch’el, sia famiglia e tut ses reginavel converteschan. «L’Armenia daventa uschia l’emprim stadi cristian dal mund», accentuescha sur Ernst.
Bartolomeus è daventà in marteri. Ad el han ins tratg giu la pel.
Il frar inimi dal retg, betg cuntent cun quai ed er instigà da ses sacerdots, laschà sinaquai arrestà Bartolomeus da ses schuldads. Ina giada a ferm lascha el tortura Bartolomeus cun trair giu la pel ad el durant ch’el viva anc. A la fin vegn el pendì cun il tgau en giu vid la crusch e tut tenor legenda vegn el er stgavazzà. Il frar dal retg da l’Armenia ch’ha laschà arrestar e mazzar Bartolomeus a moda uschè sgarschaivla vegn ensemen cun ses sacerdots lura sez malspiertà e mora curt suenter.
Christians sepuleschan Bartolomeus bain en l’Armenia. Dentant ses corp chatta insaco pli tard sur la mar la via en l’Europa. Tenor legenda bittan pajauns ses vaschè en la mar e quel chattan ins lura datiers da la Sicilia. Pervia da quai datti ozendi en plirs lieus en l’Europa er reliquias dad el – el Dom da Frankfurt per exempel tocca da sia chavazza.
Prest nagut da chattar en la bibla
Ch’i dat questas legendas da Bartolomeus ha tenor Ernst Fuchs er da far cun il desideri da la glieud da vulair savair dapli d'ina persuna che tutga tar ils amis da Jesus e la mancanza d'infurmaziuns en la bibla.
Pertge er sche Bartolomeus è stà in dals 12 apostels da Jesus, stat en sasez nagut scrit dad el e da sia vita en il Nov Testament. En trais da quatter evangelis cumpara el be cun il num en la glista dals 12 apostels. Ed en il quart na dat quai gnanc in apostel cun il num Bartolomeus. «En la tradiziun van ins dentant da quai anor che l’apostel Nataneal en l’evangeli da Gion è il medem sco Barclamiu en tschels evangelis», explitgescha Ernst Fuchs, il canoni da l’uvestgieu da Cuira e chaplon da Sachseln. «Natanael è il prenum e Bartolomeus il num. Dal tut segir n'è quai dentant era betg», fa sur Ernst attent.
Partan ins dentant dal fatg che Natanael e Bartolomeus èn la medema persuna, lura datti en la bibla almain in curt raquint co el ha emprendì d’enconuscher Jesus.
Bain be in curt text ch'ha dentant animà teologs ed autras persunas ch’interpreteschan la bibla d'analisar el pli precis per vegnir uschia sisur in zic dapli da l’apostel Bartolomeus.
Curt inscunter ch'animescha d'interpretar
Uschia crain ins per exempel d’avair chattà plirs indizis en quest text che mussan ch’el enconuscheva fitg bain la Sontga Scrittira e ch’el era perquai probablamain in rabin u almain in scolar d’in rabin. In da quests indizis è che Bartolomeus ha vis en Jesus il figl da Dieu e retg d’Israel. Quai che mussa ch’el vegniva ordlonder cun la profezia dal Messias. In auter indizi è ch’el era sut in figher avant da s’inscuntrar cun Jesus. Quai che vegn savens duvrà er sco simbol per studegiar la Tora, la Sontga Scrittira.
Sa basond sin quai ch’el e Jesus han ditg en quest curt passadi, concludan ins er che Bartolomeus n’era betg be in um religius, mabain er in sincer, integher ed autentic. In ch’aveva in spiert critic e ch’era pront da surventscher pregiudizis.
Ed ins va da quai anor ch’el vegniva da Kana, in lieu en la regiun da Galilea en il nord d’Israel. Perquai che l’inscunter da Jesus e Bartolomeus vegn en l’evangeli da Gion gist avant il raquint da las nozzas a Kana, nua che Jesus ha fatg sia emprima miracla cun midar aua en vin. Uschia ch’ins suppona ozendi ch’era el vegniva da là.
Dentant tut quai èn be interpretaziuns ed uschia er speculaziuns.
Betg da tuts tuttina bler
Ch’ins na vegn betg sisur uschè bler d’in apostel en la bibla n’è dentant nagut extraordinari, manegia sur Ernst. «I dat dudesch pievels d’Israel e lura han ins era prendì questa cifra da dudesch per ils amis ch’èn stads ensemen cun Jesus. Dentant nus na savain betg uschè bler da tut ils dudesch.» Insatge che saja bain adina stà in zic curius per la glieud da betg chattar uschè bler en la bibla da questas persunas ch’èn stadas uschè datiers a Jesus.
Quai è stà adina fitg curius per la glieud che la bibla na di betg bler da questas persunas uschè impurtants da la vita da Jesus.
Ch’i n’haja forsa gnanc dà tut ils dudesch apostels e ch’ins haja la fin finala forsa be duvrà avunda nums per pudair simbolisar cun els ils dudesch pievels d’Israel e far uschia in connex tranter il Veder e Nov Testament, na lascha Ernst Fuchs betg valair. «I deva segir quests dudesch amis da Jesus», punctuecha il canoni da l’uvestgieu da Cuira.
Patrun da blers mastergns
Cun esser in apostel da Jesus ed uschia er sontg devi bain in tschert interess vi da Bartolomeus. Propi popular ed er impurtant per cristians e cristianas è el cunzunt vegnì cun las legendas e quai ch’è vegnì attribuì ad el cun questas. «Cunzunt cun la legenda da ses marteri ed ils maletgs ch’ins ha fatg sin basa da quella, è el daventà il patrun er da blers mastergns ch’han da far cun in cuntè u cun la pel», declera sur Ernst. Uschia clamavan per exempel mazlers, calgers, sellers, cusunzs, cuntschaders, liacudeschs, purs, pasturs, pasterners, pestgaders, miniers u er stuccaturs per ses agid. Ed er tar problems cun la pel, la gnerva u cun in demuni era el la dretga adressa per dumandar agid.