Expediziun Grischun - Las istorgias da Stussavgia

Nagina ustaria, enstagl il «z'cafi»

Il café gist sper la staziun da l'auto da posta è pitschen – be in per maisas e sutgas. La tavlegiada e las mobiglias èn da lenn, uschia ch'ins sa senta bunamain in zic sco en ina stiva. I saja bain in lieu d'entupada, declera l'ustiera Edith Boner. Dapi otg onns maina ella il café. «Oravant tut ils lavurers vegnan da las nov a baiver in café. Els èn mia clientella principala», explitgescha ella.

L'unica ustaria a Stussavgia – il «Rathaus» – è stada serrada ina giada per dus onns. Lura è l'ustaria vegnida averta ed actualmain è ella puspè serrada. Quai saja fitg donn, manegia l'ustiera dal «z'cafi». «En il «Rathaus» aveva la glieud er la pussaivladad da magliar. Jau hai vairamain be in café. Quel serra sur mezdi e la saira las sis.» Il café marschia en general bain. Segir dettia bler temp ch'ella saja tut suletta e haja nagins giasts. «Uss durant la stad è la stagiun auta. Lura marscha adina insatge.» Viver dal «z'cafi» po Edith Boner dentant betg. «Jau fatsch quai plitost per plaschair. Emprendì hai jau pastiziera. D'avair in agen café era adina mes siemi.»

Nagina stizun, enstagl la «Spensa»

Gist vis-a-vis dal «z'cafi» è era la stizun cun il num «Spensa». Tala funcziunescha tenor il principi da self-service. Varga 50 producents da la Val Stussavgia exponan lur products. Ina giada è la «Spensa» ensemen cun la mazlaria stada nominada per il Prix Montaigne.

Naginas vatgas, enstagl chamels, lamas e yaks

Tgi che passa l'emprima giada tras il vitg da Stussavgia sto forsa guardar duas giadas: sin las pastiras pasculeschan numnadamain betg mo vatgas, mabain er animals pli exotics sco chamels. Angelika ed Erwin Bandli fan il pur a Stussavgia e tegnan dus chamels, lamas e yaks – ma naginas vatgas.

Aladin e Mulan – ils dus chamels – nov lamas e 34 yaks tutgan ad Angelika ed Erwin Bandli. Emprendì han els atgnamain autras clamadas ed els fan pir dapi 18 onns il pur. Cura ch'els sajan sa decidids d'avair famiglia, hajan els lura surprendì il puresser dals geniturs dad Erwin, declera Angelika Bandli. «Avant essan nus viagiads enturn durant 20 onns en l'entir mund. Sche nus ans domiciliain a Stussavgia, lura prendain nus simplamain il mund tar nus a chasa, avain nus pensà.» Quai saja il motiv daco ch'els tegnian plitost animals exotics.

Dasper far il pur porschan ils Bandlis era turas da viandar cun lamas. Maximalmain sis giasts fan part d'in trekking e mintgin survegn in lama. «I va perquai che nus vulain mussar co ins communitgescha cun in animal, sch'ins na po betg duvrar pleds.» Cun sellas spezialas portan ils lamas la bagascha dals viandants. Pernottà vegn en ina jurta.

Ins pudess crair ch'els pateschian dal fraid durant l'enviern. Tenor Angelika Bandli ston ins dentant differenziar: «Ils chamels cun dus bots vegnan or dal desert fraid e tals cun in bot dal desert chaud.» Lur chamels sajan da quels cun dus bots che sa sentian bain durant l'enviern a Stussavgia. La stad dentant hajan els era chaud e sujan.

Vi dals yaks hajan tschels purs da la Stussavgia stuì s'endisar a l'entschatta. Els na migian numnadamain betg sco vatgas, mabain grugnan. «In u l'auter pur ha detg che quai na saja betg uschè bel», raquinta Angelika Bandli e ri. Uss dentant paran lamas, yaks e chamels d'esser ina part dal vitg. Dals vischins na guarda nagin pli curius, cura ch'ils Bandlis passan cun chamels.

RR actualitad 07:00