Segund onn da guerra - Ina survista dals eveniments en l'Ucraina

Fanadur: armas atomaras e mercenaris en Belarus

• La Pologna è inquietada davart ils moviments da la gruppa da Wagner en il Belarus, quai ha ditg il primminister da la Pologna Mateusch Morawiezki. La Pologna saja en possess da l'infurmaziun che dapli che 100 schuldada da la gruppa Wagner saja en moviment direcziun Grudno en il nord dal Belarus, prest al cunfin cun la Pologna. Uschia vegnia la situaziun al cunfin anc pli privlusa. La gruppa Wagner è suenter la revolta malgartegiada en la Russia, vegnida dischloccada en il Belarus ed è staziunada al cunfin da la Pologna.
• La chapitala russa Moscau è pliras giadas vegnida attatgada cun dronas. Indicaziuns uffizialas davart donns u responsabladads per las attatgas na datti betg.
• L’Ucraina na dastga betg pli exportar graun da ports en la Mar Naira. La Russia haja sistì la cunvegna vertenta. Silsuenter hai dà pliras attatgas or da l'aria sin la citad da port ucranaisa Odessa.
• Paucs dis avant la conferenza al spitg da la Nato en Lituania, conferma il president dal Belarus ch'armas atomaras russas sajan staziunadas en ses stadi. Il dumber n'ha Aleksander Lukaschenko betg numnà, scriva l'agentura da novitads statala Belta.

Zercladur: mir da serra siglientà

• La fin d'emna hai dà ina curta revolta en Russia. Truppas da l'organisaziun da mercenaris Wagner èn marschadas vers Moscau. Avant ch'ils mercenaris èn arrivadas a Moscau è gartegiada ina cunvegna tranter Wladimir Putin e Jewgeni Prigoschin – il manader da la gruppa Wagner.

• Ils Stadis Unids han empermess ulteriur sustegn a l’Ucraina. La regenza americana ha annunzià in pachet militar da var 300 milliuns dollars. Quel cumpiglia tranter auter, muniziun per differents sistems d’armas. Tenor atgnas indicaziuns han ils Stadis Unids enfin lura furnì agid militar a l’Ucraina per 38 milliardas dollars.
• Suenter in'attatga russa datiers da la citad gronda ucranaisa Dnipro han gidanters chattà la bara d'ina mattetta da dus onns. Or da las ruinas hajan ins plinavant salvà 22 persunas blessadas, tranter quellas tschintg uffants.
• En l'Ucraina èn dieschmillis da persunas pertutgadas d'inundaziuns suenter ch'in mir da serra vi dal flum Dnepr è vegnì siglientà. Radund 16'000 persunas sajan vegnidas evacuadas, uschia la regenza ucranaisa. Quella fa responsablas truppas russas per la destrucziun dal mir da serra en la regiun da Cherson che vegn controllada da la Russia.

01:49

video

Mir da serra destruì en la regiun da Cherson

Or da Tagesschau dals 06.06.2023.

laschar ir. Durada: 1 minuta 49 Secundas.

• Suenter che l'Ucraina ha cumenzà sia offensiva cunter la Russia ha il president Wolodimir Selenski annunzià emprims progress. L'Ucraina ha gì annunzià che sia armada haja reconquistà plirs vitgs, cunzunt en l'ost dal pajais.

02:31

video

Or da la «Tagesschau»: l'offensiva ucranaisa

Or da Tagesschau dals 12.06.2023.

laschar ir. Durada: 2 minutas 31 Secundas.

• En vista a l’invasiun da la Russia ha il president ucranais Wolodimir Selenski pretendì ina giada dapli che ses pajais daventia tant pli spert in stadi commember da la NATO. El haja discutà cun il president da la Pologna, Andrzej Duda davart ina lingia communabla per l’inscunter da la NATO il fanadur a Vilnius en la Lituania.
• Suenter ils discurs a Kiev è ina delegaziun africana er s'engaschada tar il schef dal Kreml Wladimir Putin per contractivas tranter las duas partidas da guerra. Putin n'ha però mussà nagina prontadad per far concessiuns. Ordavant aveva gia il president ucranais Wolodimir Selenski refusà contractivas cun Moscau.

Matg: Las pli intensivas attatgas cun dronas dapi che la guerra ha cumenzà

• La Russia ha attatgà miras en l’entira Ucraina. A Kiev sajan pliras persunas vegnidas blessadas e tocca da dronas sajan dadas sin ina chasa. En tut haja la defensiun da l’aria sajettà giu 30 dronas sur la chapitala. Er saja la citad da port Odessa vegnida attatgada. Là haja ars in magasin da mangiativas, uschia las autoritads localas en il sid dal pajais.
• La Germania ha empermess a l'Ucraina ulteriuras furniziuns dad armas en la valur da 2,7 milliardas euros. Tranter auter èsi previs da furnir ulteriurs 20 chars armads da grenadiers dal tip Marder, 30 panzers Leopard e quatter sistems da defensiun cunter aviuns.
• En la citad da Bachmut han las truppas ucranaisas registrà ulteriurs success. Quai ha communitgà la vice-ministra da la defensiun. La situaziun è dentant restada tendida.
• En l'Ucraina è l'ovra atomara da Saporischja puspè vegnida colliada cun la rait electrica externa. La raschun per l'interrupziun saja stà in fieu en in implant d'electricitad en la citad da Saporischja. Sinaquai han ins stuì utilisar generaturs da diesel per ils sistems da sfradentar. L'ovra atomara a Saporischja è vegnida controllada da truppas russas cun persunal ucranais.
• La citad da Kiev è danovamain vegnida attatgada ord l'aria. Tenor l'aviatica ucranaisa sa tractia da las pli intensivas attatgas cun dronas dapi che la guerra ha cumenzà. La gronda part da las passa 50 uschenumnadas dronas da camicaze fabritgadas en l'Iran sajan vegnidas sajettadas giu.

Legenda: Chasa donnegiada suenter attatgas or da l'aria. Keystone

Avrigl: NATO ha furnì 230 panzers a l'Ucraina.

• La Russia staziunescha sias armas atomaras en il Belarus tenor indicaziuns uffizialas als cunfins cun territori da la NATO. Las armas gidian da garantir la segirezza, ha ditg l'ambassadur russ en la televisiun belarussa.
• En ils Stadis Unids da l'America èn vegnids publitgads documents secrets da l'armada. I sajan apparentamain documents dal servetsch d’infurmaziun CIA e dal Pentagon davart la guerra d’attatga russa cunter l’Ucraina: infurmaziuns davart furniziuns d’armas, valitaziuns davart ils fatgs da guerra. Ma er detagls davart eventualas observaziuns dals Stadis Unids cunter partenaris. Il FBI ha arrestà sin quai in gardist naziunal che vegn suspectà d'avair publitgà quels documents sin la plattafurma Discord.
• La Spagna ha furnì sis dals 10 panzers empermess a l’Ucraina. I sa tractia da panzers da cumbat dal tip 2. Quels servian a l'auto-defensiun e duajan gidar a restabilir l’integritad territoriala da l’Ucraina.
• En la regiun da Cherson hajan truppas ucranaisas conquistà posiziuns a la riva ost dal flum Dnipro. Quella part dal flum era enfin ussa controllada da la Russia. Il svilup mussia che la Russia perdia la controlla en la regiun.
• La Russia ha attatgà pliras citads ucranaisas cun rachetas e dronas. Dasper la citad da Kiev sajan er vegnidas tutgadas pliras citads en il center ed en il sid dal pajais. Tar las attatgas saja vegnids mazzads plirs civilists.
• Il secretari general da la NATO, Jens Stoltenberg, ha dà enconuschent che la NATO haja furnì 230 panzers a l'Ucraina.
• Sin la Peninsla da la Crim han duas dronas tutgà in deposit da carburant. Sinaquai haja brischà sin ina surfatscha da 1'000 meters quadrats.

Mars: Relaschà in cumond d'arrest per Wladimir Putin

• Il parlament finlandais è d'accord dad ir en la NATO. El ha vuschà cun gronda maioritad per ina midada da lescha proponida da la regenza. Il president finlandais Sauli Niiniströ ha annunzià da vulair metter en vigur la lescha immediat. La Finlanda ha in lung cunfin cun la Russia.
• Energia: En connex cun las attatgas cun rachetas sin las citads ucranaisas Charkiv, Odessa e Kiev èn pliras regiuns els pajais stadas senza forza electrica. L’attatga sin l’infrastructura ha manà tar ina interrupziun da la colliaziun cun l’ovra atomara Saporischschja. La segirezza nucleara a Saporischja en l'Ucraina saja stada en ina situaziun precara. L'electricitad per l'ovra atomara saja en quai temp vegnida sur ina lingia d'electricitad externa. Sche quella fiss vegnida donnegiada, avess quai muntà ina perdita totala dal provediment d'electricitad extern.
• Pervia da crims da guerra supponids ha la curt penala internaziunala relaschà in cumond d'arrest per Wladimir Putin, il president russ. La Russia ed er auters pajais na renconuschan dentant betg la curt penala internaziunala e lur dretg da persequitar persunas per crims.
• En l'Ucraina han ins vis in vehichel vegl dal militar svizzer – in Eagle 1. Tenor retschertgas da la NZZ ha la Svizra vendì avant passa 30 onns 36 tals Eagles al Danemarc. Lez haja dà vinavant il 2013 27 da quels ad ina firma tudestga – cun lubientscha svizra. Questa firma haja suttascrit ina decleraziun da betg exportar ils Eagles.

00:39

video

Panzers svizzers èn cumparids en l'Ucraina

Or da Tagesschau dals 23.03.2023.

laschar ir. Durada: 39 Secundas.

• L'Uniun europeica vul s'engaschar per chattar ils uffants ucranais ch'èn probablamain vegnids deportads dals Russ. Ins sappia da passa 16’000 uffants deportads. Da quels sajan turnads enfin uss be 300, ha ditg von der Leyen a Brüssel. En quest connex ha la dretgira penala internaziunala er relaschà in cumond d'arrest per il president russ Wladimir Putin. La Russia pretenda ch'ins haja mess en segirezza ils uffants avant ils cumbats.
• Wladimir Putin ha annunzià da vulair staziunar armas atomaras tacticas en il Belarus. Uschia sajan sa cunvegnidas las regenzas a Moscau e Minsk. Quai saja stà ina reacziun sin eventualas furniziuns da muniziun d'uran da la Gronda Britannia a l'Ucraina.

Favrer: Russia renviescha la Svizra sco intermediatura da pasch

• Il favrer ha la Russia communitgà ch’ella na vegnia temporarmain betg a resguardar pli la cunvegna «New Start». La cunvegna tranter la Russia ed ils Stadis Unids limitescha la producziun d'armas atomaras dals pajais. I saja ina interrupziun temporara, di il president russ, e betg ina disditga.
• Tar sia sesida extraordinaria areguard l’attatga russa sin l’Ucraina ha la radunanza plenara a New York approvà ina resoluziun. 141 dals 193 stadis commembers – tranter auter er la Svizra – han approvà la resoluziun che suttastritga er l’integritad territoriala da l’Ucraina. Sis stadis sper la Russia han refusà ella. Auters stadis s’èn abstegnids da lur vuschs, uschia er la China. La resoluziun n’è betg lianta.
• L’Agentura internaziunala da l’energia nucleara IAEA ha communitgà ch'igl haja dà passa 40 incidents en ovras atomaras en l’Ucraina dapi l’entschatta da la guerra fin il favrer 2023. Concret ha la IAEA menziunà en sia retrospectiva l’occupaziun temporara da Tschernobyl tras truppas russas, sco er la situaziun tendida enturn Saporischja, la pli gronda ovra atomara da l’Europa.
• La Russia ha renvià la Svizra sco intermediatura da pasch. L'argumentaziun è che la Svizra haja surpiglià las sancziuns dal vest cunter la Russia e na saja uschia betg pli in stadi neutral. Il cusseglier federal Ignazio Cassis aveva ditg davant l'ONU a New York che la Svizra saja adina pronta da retschaiver tuts vi d'ina maisa per lavurar per la pasch.