cuntegn
Elecziun dal Cussegl grond
-
Da nov èn duas variantas sin maisa
La regenza ha surlavurà la missiva che furma la basa per la discussiun en il Cussegl grond il favrer 2021. Quai sin squitsch da la cumissiun che tracta ordavant questa fatschenta.
Autur:
CDM / Onna Riedi / Gion Gieri Flepp
Suenter che la regenza aveva preschentà be in model, l'uschenumnà «model E», ha la cumissiun per politica da stadi e strategia intervegnì: Per pudair far ina discussiun pli profunda aveva ella spustà la tractanda e pretendì che la regenza preschentia anc in segund model.
Quai ha la regenza ussa fatg cun deliberar ina missiva supplementara che preschenta l'uschènumnà «model C». Quai è in model da proporz dubel che la regenza avess atgnamain preferì da l'entschatta davent en la consultaziun. Cun l'argumentaziun che quest model n'ha betg chattà il sustegn necessari, era la regenza lura sa decidida da preschentar en la missiva be il «model E».
En la consultaziun eran cunzunt las trais partidas grondas dal Cussegl grond PCD, PLD e PBD s'exprimidas en favur dal «model E». Las partidas PS e PPS pretendan percunter il «model C».
Ils sistems electorals
Cun la missiva supplementara da la regenza èn uss pia dus sistems electorals en discussiun. La varianta da restar tar il maiorz sco fin qua cun pitschnas adattaziuns na correspunda tenor il Tribunal federal betg al dretg federal.
Model E: Sistem maschadà
Avrir la box
Serrar la box
Quai è in model maschadà tranter proporz e maiorz. El suonda però per gronda part al model da maiorz nua ch'i va per persunas. Mintga cirquit ha il dretg d'in sez en il parlament, elegì è quel u quella cun las pli bleras vuschs. Ils circuls Engiadin’Ota, Razén, Tavau e Glion vegnissan però partids. En ils circuls gronds Cuira e Tschintg Vitgs valess il sistem da proporz. Ils circuls dad Avras ed eventualmain er Valragn e Belfort fissan memia pitschens e da fusiunar. Tut en tut dessi lura 43 circuls electorals. Questa varianta ha survegnì il pli grond sustegn en la consultaziun.
Model C: Proporz dubel
Avrir la box
Serrar la box
Questa proposta d’in proporz dubel aveva la regenza favurisà avant la consultaziun. Tar il proporz dubel na vai betg mo per las singulas persunas, mabain ils sezs en il parlament vegnan repartids tenor il dumber da vuschs ch’ina partida ha fatg en l’entir chantun sco er en proporziun cul dumber d'abitantas ed abitants. Vitiers vegniss ina cundiziun da maiorz. Vul dir che la pli ferma partida en in circul avess il dretg d’almain in sez en il parlament sch'ella ha sur l'entir chantun avunda vuschs. Plinavant dessi anc ina clausla en il senn ch’ina partida sto cuntanscher almain 3% da vuschs sur l’entir chantun per sa participar a la repartiziun dals sezs en il Cussegl grond. La proposta da la regenza prevesa ch'i restass tar ils 39 circuls existents. Elegì vegniss cun glistas. Colliaziuns da glistas n'èn betg previsas.
Grischun sto midar sistem electoral
Gia dapi decennis vegni debattà en il Grischun davart il sistem d'eleger. La stad 2019 ha il Tribunal federal decidì ch'il sistem actual na saja betg confurm a la constituziun ed obligà il chantun dad ir sur ils cudeschs. Il sistem actual da majorz (l'uschenumnà «model A») cuntrafetschia al dretg federal.
La fatschenta vegn tractada il favrer 2021 en il Cussegl grond. Il pled final han lura votantas e votants a l'urna. Per las proximas elecziuns dal Cussegl grond, il 2022 sto il nov sistem esser definì.
