Siglir tar il cuntegn

«Di dal cancer» Passa 46'000 persunas cun la diagnosa cancer

Per l'emprima giada ha lieu en Grischun l'occurrenza «Di dal cancer» che vegn tranter auter organisada da l'Ospital chantunal sco era da la Liga grischuna cunter il cancer. Questa occurrenza – cun divers referats da spezialists e spezialistas – duai sensibilisar il public e far speranza. Cancer saja ina malsogna che pertutga bunamain mintgina e mintgin da nus, saja quai direct u indirect.

En Svizra han l'onn passà 46'000 persunas survegnì la diagnosa cancer – pia circa mintga 200avla persuna. RTR ha dumandà Richard Cathomas, il schef medi d'oncologia da l'Ospital chantunal, da metter a lieu questas cifras.

RTR: Co valitais Vus questas cifras?

Richard Cathomas: Las cifras dals cas da cancer èn ussa gia dapi plirs onns adina vi da crescher in zic. Ins sto savair: durant l'entira vita han ins in ristg da circa 30% da survegnir ina u l’autra furma da cancer – ed ins na dastga betg emblidar ch'i dat fitg differentas furmas.

Zwei Personen schauen auf einem Bildschirm
Legenda: La mammografia: Ils programs da screening per dunnas sur 50 onns han purtà fitg bler, uschia Richard Cathomas. Keystone

Ma la cifra da 46'000 diagnosas da cancer mintg’onn cuntegna natiralmain era cancers da la pel che vegnan tractads fitg simpel. Ed era cancers che vegnan scuvrids fitg baud e ch'ins po curar bain tutgan vitiers. Uschia ston ins differenziar fitg bain, tge furmas da cancer che quai èn. Tut en tut dastg'ins dentant dir che la cifra prenda plitost tiers. Ma las bunas novitads: Nus avain fitg buns tractaments per curar adina dapli persunas dal cancer.

Tge èn ils motivs ch'i dat adina dapli persunas cun ina furma da cancer, ha quai da far cun la demografia?

La raschun principala è la demografia, quai è vair. Nus vegnin adina pli vegls ed n'essan betg fatgs per vegnir uschè vegls. Quai era avant 100 onns anc tut auter. Nus savain ussa fitg bain, che las cellas han plitost problems da sa replicar pli vegl ch’in corp è. Uschia prenda il ristg da survegnir cancer tiers pli e pli cun la vegliadetgna – quai è segir in punct principal.

In segund punct è era che nus essan pli conscients. Ins fa bler dapli diagnostica – era tar la glieud in pau pli veglia. Nus avain programs da screening che chattan il cancer en in stadi pli baud, ed uschia creschan era las cifras.

Cancer po avair bleras fatschas – i dat passa 100 differentas sorts da cancer. Il cancer che vegn diagnostitgà il pli savens tar dunnas è il cancer dal sain, tar umens èsi il cancer da la prostata. Uss en general: tge sorts da cancer èn las pli agressivas?

Quai è ina fitg greva dumonda. Quai na dependa betg mo da la sort dal cancer, mabain era dal stadi dal cancer. Quant avanzà è il cancer cura ch'ins chatta el? Pli avanzà ch'el è e pli malsegir, ed en quest senn era pli agressiv. Dentant dastg'ins dir: Oz avain fatg gronds progress en blers reguards – surtut, sche nus discurrin dal cancer dal sain u dal cancer da la prostata.

Tuttina datti vinavant cancers ch'èn fitg difficils da tractar, per exempel ils cancers dal tscharvè u dal pancreas. Là avain vinavant grondas fadias da chattar in bun tractament, sche quels cancers èn gia avanzads.

Lain dar in sguard sin la perscrutaziun: Il Grischun è activ quai che pertutga la prevenziun ed er il screening da cancer. Savais Vus dar ina curta invista, tge marscha actualmain en quest areguard?

Il chantun Grischun è stà ils ultims onns propi fitg innovativ, quai grazia a la «Lia grischuna cunter il cancer» ed er al chantun sez, ch'ha cumenzà a far programs da screening per dunnas a partir da 50 onns per cancer dal sain.

Els han dentant era stgaffì screenings per l'entira populaziun – pia umens e dunnas – per il cancer da la beglia. Quai èn programs ch'han purtà fitg bler ed èn, tenor mia opiniun, propi in grond avantatg per ina gronda part da la populaziun. Jau sai mo cussegliar da prender part a quels programs.

Oz ha lieu il «Di dal cancer». Pertge èsi impurtant d'avair in di cun quest focus? Tge vulais cuntanscher cun quel?

L'idea da quest «Di dal cancer» è da mussar al public tge che capita en il Grischun – e betg mo tge che capita sin il mund u en Svizra pertutgant il tractament e la diagnostica dal cancer. Ils ultims 20 onns avain fatg in enorm progress, e quai èn differentas aspects – saja quai en la profilaxa per il screening, per la diagnostica cumprovada, sco era per las operaziuns ch'èn meglras. Plinavant èn era la radiaziun sco era ils medicaments vegnids bler megliers – e quai vulain nus mussar al public.

Nus lain era mussar co ins collavura oz e che quai n'è betg mo ina persuna che prenda decisiuns, mabain in entir team. Pliras spezialistas e spezialists sesan ensemen regularmain mintg'emna e discurran co ins po tractar il meglier mintga pazienta e pazient a moda individuala.

Vus sco expert – tge pudais cussegliar a persunas pertutgadas, dentant er als confamigliars, co ir enturn cun ina diagnosa?

En emprima lingia è quai a l'entschatta adina in schoc che porta ina gronda tema. Jau crai, sco pertutgada u pertutgà èsi impurtant da chattar agid, d'ir per las infurmaziuns impurtantas e dumandar suenter per cumbatter quellas temas. Savens daventa la tema pli pitschna, dapli ch'ins chapescha. Jau hai fatg l'experientscha ch'i vala la paina da discurrer cun las persunas ch'èn damanaivel ad ins – ma quai è fitg individual. I na dat betg mo ina via co ir enturn cun la diagnosa.

Per ils confamigliars èsi il pli impurtant dad esser qua e dad avair chapientscha. Forsa era da chapir che la persuna pertutgada na sa betg adina far sco el u ella fascheva avant e sche il pazient u la pazienta sentan quella chapientscha ed era la buna veglia e ch'ins emprova ensemen dad ir tras quella malsogna, lura è quai adina pli simpel.

RTR magazin 17:00

Artitgels legids il pli savens