Per l'emprima giada dapi l'evacuaziun ils 12 da matg duai esser pussaivel mesemna per la populaziun da Brinzauls da visitar lur vitg. Sch'il servetsch da preavertiment dat glisch verda mesemna bun'ura, datti tranter la 10:00 e las 13:30 la pussaivladad da visitar il vitg durant 90 minutas. Sco quai che la vischnanca d'Alvra scriva, possian esser maximalmain 30 persunas en il vitg. Da mintga chasada hajan maximalmain duas persunas il dretg d'entrar en il vitg per prender rauba ch'els ed ellas dovrian per lur mintgadi en lur dachasa ordaifer Brinzauls.
Purs pon entrar en parts da la zona serrada per segar
Gia oz pon Ils purs e las puras da Brinzauls ir a segar lur prads en la vart sut da la zona nua ch'i vala in scumond d'entrar. Quai a partir da la bun'ura las otg. Per quest motiv èn ils posts da controlla Stiert grond e Bualet en funcziun da la bun'ura a las 08:00 fin la saira a las 21:00, scriva la vischnanca d'Alvra sin Twitter.
Sch'i fiss necessari d'evacuar il territori vegnissan ils purs infurmads via apparats da func. Per las ulteriuras abitantas ed abitants na datti anc nagin access. Il stab veglia però lubir quai pli spert pussaivel. Il mument na saja quai anc betg il cas. Cuntrari als prads regia per il vitg ina memia gronda ristga pervia da la crappa che vegnia a val.
Insla en moviment
L'insla a la costa da Brinzauls sa movia anc adina svelt e s'accelereschia, uschia ha la vischnanca infurmà il glindesdi via Twitter. Persuenter saja la crudada da blocca pli pitschna. I dovria vinavant pazienza e vala in scumond d'entrar.
Sco che Christian Gartmann dal stab directiv da la vischnanca Alvra ha confermà envers RTR saja in um cun dus uffants spassegià venderdi saira sut la costa, vegnind da Vazarouls. El haja cuntrafatg sapientivamain al scumond da trapass, cunquai che la barricada possia vegnir surmuntada mo cun in spustament activ. Medemamain haja l'um periclità sapientivamain la vita dals uffants e da sasez, agiunta Christian Gartmann. Las autoritads investigheschan l'identitad da la persuna.
Pervia da crudada da crappa nagin access per populaziun
Mesemna passada ha il sistem da surveglianza dumbrà 40 crudadas da crappa a Brinzauls. Perquai n'èsi enfin uss betg stà pussaivel da lubir a la populaziun da visitar il vitg. La vischnanca veglia dentant vinavant examinar sch'i saja pussaivel en il futur.
Velocipedists en la zona scumandada
Betg be peduns mabain er velocipedist èn ids tras la zona serrada da Brinzauls. La surveglianza electronica haja registrà las persunas. La polizia haja tegnì airi las persunas e denunzià ellas, sco la vischnanca d'Alvra ha communitgà sin Twitter. La vischnanca fa attent ch'i possia er gia dar bovas avant la «fasa blaua». Dapi bunamain trais emnas na dastga nagin pli entrar il vitg.
Prognosas segiras n'èn il mument betg pussaivlas
In mument cura ch'ina bova u ina sbuvada vegn eventualmain è grev da calcular, di geolog Andreas Huwiler da l’Uffizi da guaud e privel da la natira. Il model da prognosa che sa basa sin calculaziuns matematicas ed experientschas saja ussa main exact. Il tempo da la ruschnada è sa midà auter che previs.
Cumissiun reparta daners da sustegn
La vischnanca metta a disposiziun in agid immediat da 200'000 francs per sustegnair la populaziun ch'è evacuada. Sustegn finanzial surdat la vischnanca sin basa da la grondezza da las chasadas a la populaziun.
Ulteriur sustegn vegn dal chantun e da donaziuns da vischnancas, d'interpresas e da persunas privatas. Ina cumissiun da donaziuns vegn a reparter ils daners. La vischnanca ha er avert in conto da donaziuns per la populaziun.
Èn ils tancs d'ieli e diesel in privel?
A Brinzauls hai tancs d'ieli da stgaudar cun ina capacitad totala da bun 130'000 liters. Quels tancs èn u sutterrans ubain en tschalers, cun ina bagnola enturn, en cas ch'ieli culass ora. Uschia ch'il privel per la natira è fitg pitschen, era en il cas che la bova destruiss il vitg, ha declerà Remo Fehr da l'Uffizi da natira ed ambient. Quai saja in scenari fitg pauc probabel – experts quintan cun ina probabilitad da 10% che quai capita.
Periclitads pli fitg èn ils tancs da diesel per ils tractors dals puressers. Ma era qua saja il privel per la natira pitschen. La spunda sut Brinzauls na tutga betg tar ina zona da protecziun da las auas, sco l'Uffizi da natira ed ambient communitgescha. I n'ha pia naginas funtaunas cun aua da baiver là. Sche diesel culass ora, stuess ins bain sanar quest terratsch, ma sch'i restia in zic diesel en il plaun vegnia quel dissolvà da microbas. Autras substanzas criticas n'haja betg a Brinzauls.
Svidar ils tancs d'ieli preventivamain na saja betg stà ina opziun, di Christian Gartmann, dal stab directiv da la vischnanca Alvra. Per l'ina saja il temp stà fitg curt tranter la fasa oranscha e cotschna e pumpar giu ieli na saja betg uschè simpel sco emplenir ils tancs. Per l'autra haja la populaziun duvrà quest ieli da stgaudar fin al mument ch'ella ha stuì bandunar il vitg. Dal tema ieli stoppian ins sa fatschentar sch'i vegniss decis da bandunar la vischnanca per adina.
Trais scenaris tge che po capitar
Sin tgenina via che l'insla va aval n'è betg cler. Ins po dentant dir circa con probabel ch'ils differents eveniments èn:
- Cun 60% probabilitad datti ina crudada da crappa cun plirs milli fin a tschientmillis meters cubics.
- 30% probabel è ina ruschnada plauna cun in fin plirs meters per di.
- Ina gronda bova da crappa cun pli che 500'000 meters cubics è main probabla cun 10%.
Sistems da surveglianza
Actualmain èn tenor la Vischnanca Alvra quatter sistems da surveglianza en funcziun e ramassan datas per ch'ils geologs possian trair conclusiuns ed uschia definir las differentas fasas.
En funcziun èn quatter differentas tecnologias. In geo-radar surveglia il moviment da l'entira costa. In tachimeter ch'è situà en il vitg mesira il moviment da puncts da reflexiun ch'èn vegnids fixads vi da la muntogna. Ulteriuras infurmaziuns furneschan staziuns da GPS. E lura èn er drizzadas duas cameras d'auta resoluziun sin la surfatscha ruschnanta.
Per la segirezza da la via sut la bova è ultra da quai installà in radar da crudada da crappa. Quel registrescha crappuns che vegnan giu e blochescha mintgamai automaticamain la via. Quai saja la suletta mesira automatisada en ed enturn Brinzauls, di Stefan Schneider. Tut las autras decisiuns vegnian prendidas da carstgauns.
Sper il team da geologas e geologs dal sistem da preavertiment e dal stab directiv da la vischnanca èn involvidas spezialistas ed experts dal chantun.
Cun in helicopter han dus guids da muntogna cuntanschì la costa sur Brinzauls. Els han montà ulteriurs reflecturs vi dal grip. Quels po in apparat giu en la val lura registrar, e cun mesirar il moviment dals reflecturs po quai apparat mesirar il moviment dal grip. Dapli reflecturs, e pli precis che las mesiraziuns vegnan.
Preparaziuns per fasa blaua
La finamira principala è tenor il pledader da la Vischnanca Alvra da garantir la segirtad. Ins veglia dentant er tegnair la fasa blaua uschè curta sco pussaivla. Durant quella valess er in stop da traffic da la Lingia da tren e da las vias chantunalas tranter Casti e Filisur e tranter Casti e Vazarouls. Quai impediss il traffic. Tuttina cusseglia il pledader da la vischnanca d'arranschar ina soluziun temporara per cuntanscher per exempel il lieu da lavur.
L'evacuaziun è ida tenor plan
Venderdi, ils 12 da matg, è l'evacuaziun dal vitg ida a fin sco planisada. Ina davosa controlla da pumpiers e president communal Daniel Albertin ha mussà che tut las chasas èn vidas. Tenor la vischnanca han en tut 84 persunas bandunà il vitg.
Atgnamain èsi stà planisà d'anc lubir a quellas d'entrar la vischnanca durant la sonda. Er animals gronds avessan anc pudì restar en las stallas. Lura ha la vischnanca dentant annunzià ch'i cumenza gia la fasa cotschna suenter che l'evacuaziun è finida da las 18:00.
Fasa cotschna
Dapi venderdi ils 12 da matg, las 18:00 vala in scumond d'entrar la zona da privel. Ed ins ha da quintar cun ina crudada da crappa, quai inditgeschan las mesiraziuns dal moviment dal culm. Avant ch'i duai mintga mument dar ina ruschnada u ina gronda crudada da crappa, vegn proclamada la fasa blaua.
La lingia dals autos da posta tranter Tavau e Lai cursescha sur Casti. I vala er in scumond da dronas e da sgular sur la zona da privel per betg disturbar la lavur da la vischnanca.
Sistem da checkpoints
Per controllar tgi ch'entra la zona da privel datti in check-point sin la via davent da Surava en direcziun d'Alvagni. Per survegliar la vischnanca ed er per guardar sche laders pudessan vegnir en vischnanca, è vegnida montada a Brinzauls ina surveglianza cun cameras. Serradas cun bindels èn vegnidas er tut las sendas da viandar e tscherts prads.
