Siglir tar il cuntegn

Header

video
In dals pli devastants incendis da guaud en Svizra
Or da Telesguard dals 21.08.2023.
laschar ir. Durada: 6 minutas 27 Secundas.
cuntegn

Incendi 1943 Cura ch'il Calanda era en flommas

Ils 20 d'avust 1943 ha il Calanda cumenzà a brischar. Igl è stà in incendi gigantic ch'ha destruì 477 hectaras guaud.

audio
Incendi dal Calanda: quai è capità avant 80 onns
ord Actualitad dals 18.08.2023. Maletg: Archiv
laschar ir. Durada: 7 minutas 2 Secundas.

Ils 20 d'avust 1943 eran recruts vi da far exercizis da sajettar sin il Rossboden a Cuira. Cun muniziun glischanta han els sajettà sin la costa dal Calanda. Gia la bun'ura enturn las nov hai in'emprima giada cumenzà a brischar, lura èn ils recruts anc vegnids da stizzar il fieu. Enturn las 11 hai lura anc ina giada cumenzà a brischar e questa giada han ils recruts betg pudì stizzar il fieu, er causa il favugn e la stad sitga e chauda.

Trotz sofort einsetzender Bekämpfungsmassnahmen, an denen sich schliesslich die gesamte Rekrutenschule mit zirka 400 Mann beteiligte, gelang es dem Feuer, irgendwie die Felswand zu überspringen, und die Bekämpfungsmassnahmen der für diesen Zweck nicht geschulten und wohl auch unzulänglich mit Werkzeug versorgten Truppe genügten nicht mehr, um des Feuers Herr zu werden.
Autur: Johann Baptista Bavier Inspectur da sevilcultura chantunal 1932-1946

Il fieu è sa derasà aifer curt temp sur l'entira costa dal Calanda ed er adina pli fitg en direcziun ost vers Haldenstein. Gia a las quatter aveva il fieu cuntanschì il cunfin dal guaud sisum daltut ed aveva aifer paucas uras surpassà ina differenza d'autezza da 1'300 fin 1'400 meters. Ils da Haldenstein han perquai schizunt stuì pachetar per esser pronts per in'eventuala evacuaziun. Recruts, pumpiers e tgi che pudeva ha gidà da stizzar il fieu. Tut en tut eran 3'600 persunas, 100 chavals e 16 vehichels da motor vegnids en acziun. Er l'armada è vegnida clamada e quella ha er surpendì il commando.

Gnieus da fieu sin l'entir Calanda

Durant trais dis e notgs ha il Calanda brischà ed ha procurà per maletgs impressiunants. Blera glieud ha laschà giaschair la lavur, er ils pasterners uschia ch'i eria schizunt grev da survegnir paun quests dis a Cuira. Er glieud en las valladas han vis il fim e la glisch oranscha. Certins han schizunt pensà che Hitler e la guerra èn arrivads en il Grischun. Suenter trais dis hai lura cumenzà a plover in zic uschia ch'il fieu n'è betg sa derasà pli fitg. Dentant pir trais emnas pli tard, cura ch'i ha pluvì intensivamain è il fieu vegnì stizzà daltut. Malgrà che las pussaivladads da quest temp eran difficilas, i na deva per exempel nagins helicopters u auter meds tecnics per stizzar il fieu, n'hai dà nagins morts durant las lavurs.

Der ausgebrochene Brand fand vorerst, namentlich in den ausgedörrten reinen Föhrenbeständen, reiche Nahrung und entwickelte sich teils als Boden-, teils als Gipfelfeuer oder die Baumkronen nur durch Hitze versengend, mit rasender Geschwindigkeit hangaufwärts.
Autur: Johann Baptista Bavier Inspectur da selvicultura chantunal 1932-1946

Las perditgas

Florian Lütscher abitescha a Haldenstein ed ha oz 92 onns. El sa regorda anc bain da l'incendi dal Calanda. Quel aveva entschet cura ch'el era vid far rasdiv cun ses tat. Sco buob ha el lura stuì sa gidar e transportava aua a quels e quellas ch'eran vid stizzar il fieu. El ha anc bunas memorias dal maletg ch'igl incendi ha laschà enavos. Era vid ils murachels ch'èn creschids lura grazia a la tschendra e da quels che in u l'auter ha pudì profitar finanzialmain.

video
La perditga Florian Lütscher sa regorda
Or da Actualitad dals 17.08.2023.
laschar ir. Durada: 4 minutas 5 Secundas.

Emmi Caviezel-Padrutt barmier ha vis l’incendi sco mattetta da tschintg onns a Cuira. 50 onns pli tard è ella sa regurdada vi dals eveniments da quels dis. Ad RTR ha ella avant 30 onns raquintà co quai veseva ora, cura ch’ils pigns explodivan, co ses bab è vegnì enavos dal servetsch militar ed è ì a gidar. E co igl era para grev da chattar in paun a Cuira, perquai che schizunt ils pasterners avevan mess da la vart la lavur per guardar il fieu.

audio
Incendi al Calanda – Emmi Caviezel-Padrutt sa regorda
ord Actualitad dals 18.08.2023. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 3 minutas 16 Secundas.

Cronica dal di da radio SRF dals 21 d'avust 1943

Avrir la box Serrar la box

En la «Tageschronik» il di suenter ch'il fieu è rut or han las novitads da la guerra dominà, tranter auter da la front tudestg-russa en la regiun da Charkiv, en l'Ucraina dad oz. Er da la regiun enturn la Mar Mediterrana è vegnì rapportà; aviuns da la Gronda Britannia han tranter auter attatgà staziuns en l'Italia dal sid. Pir sco finiziun hai lura dà novas dal brischament:

In diesem Zusammenhange sei erwähnt, dass auf den Hängen der Calanda bei Chur ein ausgedehnter Waldbrand ausgebrochen ist. Trotz dem Eingreifen von 800 Wehrmännern, welche mit Spezialbomben zur Feuerbekämpfung vorgingen, wütete der Brand noch am Samstag Morgen. Eine Zeitlang bedrohte er sogar das Dorf Haldenstein. Angesichts des Wassermangels mussten die Feuerwehrleute eine 700 m lange Schlauchleitung bis zum Rhein legen. Die bisher festgestellten Schäden sind beträchtlich.

1,6 milliuns plantinas

Tut en tut èn 477 hectaras guaud brischadas - 400 sin territori da Haldenstein, 77 sin territori da Favugn. Silsuenter han las lavurs da rumir cumenzà. Quellas èn stadas fitg difficilas, er perquai ch'i deva strusch vias sin il Calanda da quest temp. Per las lavurs han'ins er laschà lavurar internads da la guerra. Igl è vegnì plantà 1,6 milliuns plantinas per puspè laschar reviver il guaud dal Calanda. Igl è vegnì construì terrassas per pudair plantar ellas ed er reservuars per aua da stizzar. Per ch'in tal fieu na possia mai pli destruir las costas dal Calanda.

video
Toni Jäger, manader guaud, davart l'incendi dal Calanda
Or da Actualitad dals 17.08.2023.
laschar ir. Durada: 1 minuta 47 Secundas.

RTR actualitad 07:00

Artitgels legids il pli savens