Siglir tar il cuntegn

Header

video
Nova metoda da spaventar il luf cun sia atgna odur
Or da sil punct dals 16.08.2023.
laschar ir. Durada: 2 minutas 32 Secundas.
cuntegn

Nov sistem da protecziun Cugliunar il luf enstagl da sajettar el

Sajettar il luf u betg? Ina dumonda che procura per bler cuntraversa, betg mo en Grischun. Ma ussa pudessi dar ina soluziun che cuntenta. Iniziant da quest project innovativ è Federico Tettamanti. Ensemen cun ses collega Davide Staedler ha el sviluppà in nov sistem da proteger muvel e muntaneras.

L'idea è relativamain simpla. Als animals, sajan quai chauras u nursas, vegn liada ina pitschna stgatla enturn culiez. En la stgatla è ina maschaida da feromons. Davide Staedler, CEO da la firma Tibio, e sia collavuratura Fiorella Lucarini han sviluppà questa maschaida. Els han isolà trais moleculs cun ina structura chemica sumeglianta a quella dals feromons territorials dal luf. Sch'in luf s'avischina ad in muvel pensa el ch'il territori saja marcà d'in auter luf e s'allontanescha puspè. Uschia duain ils animals vegnir protegids dal luf, senza ch'i saja necessari da sajettar el.

audio
Protecziun cunter lufs: in cularin da feromons per las nursas
ord Actualitad dals 16.08.2023. Maletg: Keystone
laschar ir. Durada: 4 minutas 8 Secundas.

Funcziuna quai propi?

Gea, manegia il biolog Federico Tettamanti, l'iniziant dal project. L'emprim prototip da lur cularin han Federico Tettamanti e Davide Staedler gia testà l'onn 2022 en l'Austria. En il parc d'animals da Buchenberg han ins dà da magliar charn als lufs.

Suenter avain nus mess sper la charn in cularin cun ils feromons ed immediat han ils lufs chalà da s’avischinar.
Autur: Federico Tettamanti iniziant dal project

Quai ha el ditg envers ils schurnalists dal Corriere del Ticino, ch'han publitgà in artitgel da quest project. Dapi lura hajan ins fatg plirs tests en la natira. Ils resultats sajan encuraschants. Igl haja dà intginas attatgas, ma betg in animal che purtava in cularin saja vegnì stgarpà, ha Tettamanti ditg vinavant. Ils tests na sajan anc betg terminads. In focus saja uss da determinar quant ditg ch'ils cularins èn effectivs avant ch'ils feromons ston vegnir remplazzads. «En il labor tegnan quels pli u main quatter mais», ha ditg Federico Tettamanti envers la FMR. Uss vegnian fatg tests sin las alps. Cundiziuns sco plievgia e variaziun da temperatura pudessan influenzar quant ditg ch’ils feromons èn effectivs, ha el ditg vinavant.

Nus na garantin betg ch’i na vegn a dar naginas attatgas. Ma nus pudain reducir ellas.
Autur: Federico Tettamanti iniziant dal project

Project è anc a l'entschatta

Anc l'avrigl 2023 era il project finanzià cumplettamain da Federico Tettamanti e Davide Staedler. En il fratemp han dentant gia pliras instituziuns exprimì lur interess. Il stadi franzos ha gist ­finanzià in test en il departament da Lot. Sch’il test haja success, saja planisà d’introducir il nov sistem en stil grond. Era en il Grischun vegnia a dar tests. Tettanti vul involver il Plantahof. La Confederaziun saja pronta da sustegnair finanzialmain projects, dentant mo sch’i vegn dumandà sustegn dals chantuns. L'em­prim test en il Grischun vegn fatg a Nufenen e vegn ad involver radund 500 nursas. Sin la dumonda, sche lur team planiseschia d’augmentar la producziun, respunda Federico Tettamanti: «En il mument è il temp il problem. En tut hai jau 18 alps che sa participeschan al project e che jau stoss survegliar di per di. Mantegnair contact cun ils purs, viagiar d’ina alp a l’autra e rimnar datas dovra il pli bler da mes temp il mument.»

La finamira dal project saja da porscher ina soluziun per in pretsch raschunaivel era per manaschis purils pli pitschens. Or da lez motiv lavuran Federico Tettamanti e ses team vidlonder da reducir il pretsch, che saja il mument tar radund 50 francs il toc.

RTR actualitad 17:00

Artitgels legids il pli savens