Siglir tar il cuntegn
audio
Per tadlar: Sfidas da uffants da lingua taliana en sistem svizzer
Or da Actualitad dals 16.11.2023. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 3 minutas 12 Secundas.

Plurilinguitad Sfidas e schanzas cun pliras linguas

En in simposi organisà a da la Scola auta da pedagogia dal Grischun en collavuraziun cun l’Uffizi federal da cultura han scienziadas e scienziads da tut la Svizra preschentà projects e discutà davart tematicas actualas da la furmaziun e da la politica.

La dieta «La plurilinguitad d’ina perspectiva scientifica, da scola, economica e politica» ha mess sin maisa ils pli novs studis.

En il simposi a Tavau han las duas scienzadas rumantschas, Dominique Caglia e Flurina Kaufmann-Henkel preschentà ina part da lur lavurs da dissertaziun e discutà davart las sfidas dal tudestg en las scolas rumantschas.

Entant che Dominique Caglia ha perscrutà il stgazi da pleds tudestg da scolaras e scolars da diesch fin dudesch onns, ha Flurina Kaufmann-Henkel tractà biografias linguisticas da giuvenils da 19 fin 21 onns.

Schebain che omaduas tematiseschan la plurilinguitad en scolas rumantschas, datti anc dapli differenzas en lur lavurs che mo la vegliadetgna dals participants e la differenta metodica tar lur retschertgas.

Tafel mit vielen Zeichnungen rund um Mehrsprachigkeit.
Legenda: RTR

Vocabulari tudestg variescha tenor la lingua materna

Dominique Caglia ha fatg ses studi cun passa 200 scolaras e scolars da la tschintgavla e sisavla classa en scolas rumantschas. A maun da tests da pleds ha ella scuvert che uffants cun lingua materna rumantscha han in vocabulari tudestg signifitgantamain pli aut che uffants che discurran ina lingua da migrants, sco p.ex. il portugais.

«Il test inditgescha che uffants che na discurran ni rumantsch ni tudestg a chasa enconuschan en media var 1000 pleds ils pli frequents en tudestg. Uffants rumantschs percunter enconuschan ina massa dapli, numnadamain circa 4000 pleds». Tenor la scienziada surmirana dettia divers motivs per questa differenza da cumpetenza: Per l’ina hajan ils uffants rumantschs pli baud contact cun persunas tudestgas e per l’autra consumeschian els medias tudestgas, sco p.ex. cudeschs tudestgs.

Dominique Caglia
Legenda: Dominique Caglia RTR

En pli na dastg’ins betg emblidar ch’il tudestg è gia la terza lingua per persunas migrantas, quai sper il rumantsch. Sco consequenza saja lur svilup linguistic pli plaun che quel dals uffants rumantschs. Dominique Caglia metta il focus en sia dissertaziun sin questas persunas ed eruescha co ch’ins po promover e sustegnair ils scolars mussond ils pleds a moda effizienta. Entant che ses studi è quantitativ cun passa 200 participantas e participants, è il studi da Flurina Kaufmann-Henkel qualitativ cun mo 21 participants.

audio
Plurilinguitad: uffants da lingua da migraziun e las sfidas
ord Actualitad dals 16.11.2023. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 3 minutas 17 Secundas.

Medems resultats tar tut ils participants

La perscrutadra putera, Flurina Kaufmann-Henkel, ha fatg intervistas narrativas cun giuvenils e laschà discurrer els co ch’igl era tar els cun emprender linguas e cun lur temp da scola. Il pli surprendent è che tut ils participants han raquintà da la medema experientscha nunemblidaivla: «Per tuts è il midament da la scola primara a la scola secundara stà marcant.»

La lingua saja il motiv: entant che durant la scola primara èn tut ils roms en rumantsch, mida quai en la secundara e tscherts roms daventan tudestgs. Surtut il rom matematica saja vegnì numnà pliras giadas – tuttenina datti cifras tudestgas, e quai n’è betg simpel. Auters participants hajan raquintà dal midament da la scola: «Tuttenina eri da discurrer tudestg cun ils novs collegas na rumantschs, e quai era in pau penibel.» Tenor Flurina Kaufmann-Henkel saja la disa da duvrar il rumantsch in motiv per la fadia da midar la lingua.

 Flurina Kaufmann-Henkel
Legenda: Flurina Kaufmann-Henkel RTR

L’interessant per ella è ch’ella haja survegnì ils medems resultats per tut ils giuvenils, vul dir per quels che discurrivan a chasa mo rumantsch, per quels bilings rumantsch-tudestg e perfin era per quels da linguas migrantas, sco p.ex. portugais u albanais. Era tar las cumpetenzas n’ha ella betg chattà grondas differenzas. Quai demussa era l’exempel d’in giuven albanais en la Surselva. El aveva stuì emprender sursilvan en scolina. Cura ch’el ha lura midà en la scola secundara, haja el puspè stuì emprender ina nova lingua, il tudestg. E quai ha el commentà uschia envers Flurina Kaufmann-Henkel: «Jau era puspè tar nulla, ma quai n’era betg uschè mal. Mes collegas rumantschs n’eran numnadamain betg megliers!».

audio
Plurilinguitad: co resentan giuvenils la plurilinguitad
ord Actualitad dals 16.11.2023. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 3 minutas 12 Secundas.

Las duas dissertaziuns da las scienziadas n’èn anc betg terminadas e pudessan anc manar ad ulteriurs resultats surprendents.

Tudestg svizzer e tudestg da scrittira sco sfida supplementara

En sia lavur scientifica ha Sabrina Sala da la Scola auta da pedagogia da Turitg perscrutà la situaziun da scolaras e scolars cun lingua da migraziun en ina scola da las valladas talianas. Ina gronda sfida saja da chattar cun ina biografia multilinga in dachasa cultural.

Sabrina Sala
Legenda: Sabrina Sala RTR

Basa per la scolaziun

Per Gian-Paolo Curcio, il rectur da La Scola auta da pedagogia dal Grischuna èn ils resultats da las studias e las discussiuns scientificas ina buna basa per integrar en la scolaziun da magistras e magisters futurs.

audio
Plurilinguitad: PH GR profitescha da la scienza
ord Actualitad dals 16.11.2023. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 2 minutas 50 Secundas.
Gian-Paolo Curcio PHGR
Legenda: Gian-Paolo Curcio RTR

RTR actualitad 07:00

Artitgels legids il pli savens