Cotschen, blau u mellen: Quellas colurs fatschentan actualmain la Val Lumnezia. Las colurs inditgeschan las zonas da privel sin las cartas dal chantun. Tenor la nova classificaziun dal chantun duessi dar en l'avegnir dapli zonas blauas e perfin cotschnas.
En quellas na pon ins betg pli bajegiar – e sche, lura cun intginas restricziuns e lasuenter cun dapli custs e temp. Il motiv per quellas midadas: Il terren da la vischnanca Lumnezia è en moviment. La costa glischna en direcziun dal Glogn, l'aual che passa giu da la val.
Consequenzas per il svilup dal vitg
La fracziun da Peiden è confruntada dapi decennis cun il sutterran en moviment. Fin ussa eran singulas parts dal territori en la zona blaua e cotschna. Da nov è tut cotschen. Ins dastga mo pli mantegnair e rinforzar, fabritgar da nov na vegn betg pli en dumonda. Per ils 17 abitants ed abitantas n'è quai betg ina gronda surpraisa. Ed era il president communal Daniel Solèr di envers RTR ch'ins haja gia avant 20 onns survegnì la prognosa ch'il vitg sa chattia insacura en il Glogn.
Avant 20 onns hai dà la prognosa che Peiden saja en 20 onns giu en il Glogn, ma nus essan anc adina qua.
Dapli quitads fa il president communal per las autras fracziuns, per exempel per Cumbel e Vignogn. Là datti parcellas che valevan enfin uss anc sco segiras ch'èn uss tuttenina en la zona cotschna. A Daniel Solèr fa quest svilup quitads. El tema ch'ils giuvens na veglian betg pli abitar en Val Lumnezia u ch'els na turnan betg. Plinavant pudessan las chasas perder valur cun la midada da la carta da privels.
Mia tema è che noss giuvens din che noss territori è malsegir – ch'els na vulan betg pli viver qua.
Gist en ina vischnanca nua ch'adina dapli glieud va ordaifer a star, saja quai gravant.
La critica sa drizza envers il chantun. Tenor Daniel Solèr na sajan ins betg vegnì involvì en il process enfin uss. Ed era da la populaziun audan ins vuschs criticas, per part era la glieud surpraisa da las midadas marcantas.
Chantun: fatg tut tenor prescripziuns
Il chantun refusa la critica. Urban Maissen, il manader da l'Uffizi chantunal per privels da natira ha ditg envers RTR ch'ins saja sa tegnì vi da tut las prescripziuns. Uschia pretendian las prescripziuns da la Confederaziun ch'in moviment annual da dapli che 10 centimeters vegnia taxà sco zona cotschna.
Peiden per exempel sa mova cun 20 centimeters. Quai è en sasez ins chaussa clera.
A la fin dals quints giaja per la protecziun da la glieud. E: «Cun u senza carta da privel è la costa lumneziana en moviment. Igl ha dà enfin oz ed i vegn er en il futur vinavant a dar donns vid las chasas.»
Recurs senza grondas schanzas
En il rom da la revisiun da la planisaziun locala han la vischnanca e possessurs da las chasas la pussaivladad da far recurs. Ma quai fiss collià cun cunterexpertisas, cun temp e custs e sco Urban Maissen di envers RTR, sajan las schanzas d'anc midar insatge pitschnas. Bain pussaivel pia che Lumnezians e Lumnezianas ston pli baud u tard s'arranschar cun las novas zonas da privel
Or da l'archiv
Ils Cuntrasts dal 1994 cun maletgs da quest temp e pli vegls: