Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Universitad da Berna Ina rusna en las profunditads da Castrisch

Ils geologs da l'Universitad da Berna prevesan da furar fin 35 meters en il funs da Castrisch. Sche tut va tenor plan scuviera il tarader grond da l'Universitad da Berna en il decurs dal mais zercladur 2024 dapli da l'istorgia dal lai prehistoric sa furmà suenter la bova da Flem d’avant 9'500 onns. Era per bun da la populaziun che viva en l'Asia Centrala.

«Il consentiment da la vischnanca dad Ilanz/Glion avain nus survegnì», di Flavio Anselmetti, professur a l'Institut per scienzas geologicas da l'Universitad da Berna. I sa tracta dal consentiment da furar a Castrisch fin 35 meters en il funs. Ils geologs da l'universitad vulan cuntanscher ils sediments dal funs dal lai preistoric, ch’è sa furmà avant 9'500 onns suenter che la bova da Flem ha retegnì il Rain e furmà in lai che ha curclà la Foppa. E ch'ha tanschì, tenor las enconuschientschas actualas, almain fin Trun.

«Nus s’interessain primarmain quant ditg che la cuntrada è stada curclada cun aua e quant aut che quest lai è insumma stà.» Flavio Anselmetti di ch’i dettia gia ussa bleras speculaziuns davart il lai preistoric che procurian per discussiuns tranter ils geologs. «Entras ils sediments ch'èn fin en il funs da l'anteriur lai quintain nus da survegnir dapli infurmaziuns che porschan novas e pli exactas enconuschientschas.»

Castrisch è il lieu ideal

Tenor las explicaziuns dal spezialist da la geologia preistorica è il lieu da furar a Castrisch ideal per dar dapli glisch al lai preistoric. «En quest lieu è il pli bass punct dal lai ed ils sediments n'èn betg influenzads da material ch’è vegnì purtà nà qua da flums ed auals.» Previs è da furar en il decurs dal mais zercladur 2024 e quai sin ina parcella che tutga a la vischnanca Ilanz/Glion. «Nus spetgain ussa anc sin il consentiment da divers uffizis e sperain ch’i na dettia betg recurs.»

Il resun sin la finamira da furar a Castrisch en il funs dal lai preistoric è positiv, sco quai che Flavio Anselmetti explitgescha. Gia ussa han ils geologs survegnì bleras infurmaziuns dal sutterren da Castrisch nà da furadas en connex cun indrizs da stgaudar. «Quellas infurmaziuns n'èn dentant detg rudimentaras e las furadas per duvrar il chaud da la terra na tanschan per bler betg uschè lunsch en il funs.»

Interessantamain fan ils scienziads da l'Universitad da Berna diever da l'uschenumnada metoda da carbon per eruir l'istorgia dal lai. Quella metoda enconuschenta sco C14 sclerescha fitg exact la vegliadetgna da material che cuntegn carbon. «En ils sediments sa chattan per exempel dascharina e cun analisar quella dascharina pudain nus eruir il temp cura ils sediments èn sa furmads.» Il professer da geologia di ch’ins possia gia ussa dir ch’il lai sursilvan saja sa svidads andetgamain e che l’aua dal lai haja furmà il conturn dal plaun cun sa derscher da la val giuadora. «Nus vulain savair dapli da quella sbuvada e sch’ella è succedida en ina u en pliras giadas.» Sco quai che Fabio Anselmetti di è la scienza era en quella dumonda ­dividida.

Per bun da la populaziun

Tenor il parairi dal professer da l'uni da Berna è la bova da Flem gia causa sia dimensiun in interessant object da perscrutaziun, enconuschent sin l'entir mund. «In sumegliant schabetg en quella grandezza na datti nagliur auter.» Fascinadas èn las scienziadas ed ils scienzads era da l'influenza che la bova da Flem ha gì sin la cuntrada e co ella ha creà la Ruinaulta dad oz.»

La furada da Castrisch na duai dentant betg sulet sclerir ils schabetgs d’avant 9'500 onns. Fabio Anselmetti regorda a lais existents en il Himalaja ed en il Taschikistan ch’èn sa furmads suenter che bovas han curclà il funs da flums. «En la vischinanza da quels lais vivan bleras persunas e quellas èn pertutgadas existenzialmain sch’il lai rumpa ora tut surora.» Grazia a las enconuschientschas che la furada da Castrisch porscha, speran ils scienziads da pudair eruir il privel dals lais existents per la populaziun locala ed uschia gidar ad impedir catastrofas. Sco quai che l’Universitad da Berna conceda dovra la maschina da furar sulet 4 fin 5 dis per cuntanscher il funs dal lai preistoric. Il project da perscrutaziun vegn tgirà da Lukas Hayoz che studegia a l'Universitad da Berna en il rom da sia lavur da master.

Artitgels legids il pli savens