Siglir tar il cuntegn

Header

Rheinschlucht
Legenda: Restanza d'ina da las pli grondas bovas en l'istorgia: la bova da Flem. Keystone
cuntegn

Istorgia Las pli grondas bovas dal Grischun

La pli gronda bova enconuschenta en las alps è stada la bova da Flem avant circa 9'500 onns: 11'000 kilometers cubics èn ids a val (Brinzauls: 0,0015 kilometers cubics). Quai è dentant mo ina da las bleras bovas e crudadas da crappa spontanas en l'istorgia dal Grischun.

  • Bondo 2017: L'emprima part dal Piz Cengalo è vegnida a val il 2012. 2017 è anc ina bova da grondezza sumeglianta (3 miu. meters cubics) vegnida che ha chaschunà gronds donns en il vitg e spulì otg viandantas e viandants. Il grip dal piz è er oz anc instabil.
  • Val Strem il 2016: Circa in kilometer sur il vitg da Sedrun è il grip sa mess en moviment. Persunas u chasas n'èn betg stadas periclitadas, igl ha dentant dà donns vi da l'infrastructura d'aua e d'electricitad. Quai èn stads circa 200'000 meters cubics.
  • Zarera (Poschiavo) 1486: En il sid dal pass dal Bernina en la Val Lagunè cuvran 800'000 meters cubics crappa il vitget da Zarera. Tenor funtaunas dal temp moran var 300 persunas.
  • Piuro (Bregaglia) 1618: Ina part dal Monte Corno sepulescha bunamain l'entira vischnanca da Piuro en la Bregaglia. Igl haja dà enturn 1'000 morts e mortas, stiman ins oz.
video
L'onn 1618: La bova da Piuro
Or da RTR dals 22.10.2018.
laschar ir. Durada: 5 minutas 45 Secundas.
  • Mustér, Brulf 1668: Da la vart dretga da la val vegnian giu 15 milliuns meters cubics. La fracziun da Brulf vegn sepulida e 22 persunas moran. Durant trais uras ha la bova bloccà il Rain.

Ulteriuras grondas bovas hai dà a Mombiel (1770) nua che radund 17 persunas èn mortas, a Schiers (1805, 18 unfrendas) ed a Favugn nua ch'i ha dà pliras bovas tranter il 1830 ed il 1916. Plinavant hai a Fidaz il 1939 dà ina tragedia: 5 creschids e 13 uffants èn morts perquai ch'i ha tutgà la chasa d'uffants «Sunnehüsli».

Er sper Brinzauls e Bondo hai dà bovas en ils ultims onns, per gronda part pli pitschnas:

In process natiral istoric

La furmaziun da las alps ha cumenzà avant circa 300 milliuns onns. Tar il svilup geologic tutga er l'erosiun: La pizza ed ils culms dattan puspè dapart. Per part vegn la crappa transportada giu pass per pass, per part croda ella en ina giada.

Il pli extrem exempel per quai è la bova da Flem. Sut pudais cumparegliar quant grond che quai eveniment è stà.

Grössenvergleich der Felsmassen der verschiedenen Bergstürze in der Geschichte
Legenda: La surfatscha dal volumen da las bovas: Sche mintga bova fiss stada in bloc singul da crap, lura pudess'ins cumparegliar lur surfatschas uschia. RTR

Ina bova senza eguala

Per imaginar il volumen da la bova da Flem: Igl è circa uschè blera crappa sco il volumen dal lai da Constanza. Oz cuvra il guaud la massa ch'è ida a val. Il terren n'è anc oz betg fitg fritgaivel e perquai na vegn el er betg nizzegià da puras e purs. Il guaud ha plinavant dà il num a la Surselva: sur la selva.

Cumpareglià cun Flem è Bondo ina pitschna bova. En las costas da la Val Bondasca e dal Piz Cengalo èn dentant otg persunas mortas da quai temp. Quant blers ch'eran pertutgads da la bova da Flem na san ins oz betg.

Artitgels legids il pli savens

Scrollar a sanestra Scrollar a dretga