La vischnanca da Breil è en ina situaziun particulara: D'ina vart ha ella d'exequir quai ch'il pievel ha decidì cun gronda maioritad durant la votaziun da l’onn 2017. Da l'autra vart ha il stadi da dretg da resguardar protestas e recurs da singulas persunas e tractar quellas. Il contract da fusiun pretenda la via, ma lezza na po betg vegnir construida.
La vischnanca na vegn betg da serrar giu la fusiun ch'è ida en vigur en l’onn 2018. Tenor il contract da fusiun avess la vischnanca da bajegiar ina via communala che collia ils vischinadis da Vuorz ed Andiast cun Breil sur il uschenumnà Migliè. Il cass giuridic impedescha dentant quella via ch'il contract da fusiun stipulescha. La vischnanca saja dapi l’onn 2010 stada vi dals emprims discurs per fusiunar, davent da l’onn 2018 è la vischnanca fusiunada e gia dapi las votaziuns saja la vischnanca vi da quella via, uschia Claus Schlosser, il president communal da Breil.
Nus avain ina vischnanca che funcziunescha, ma nus administrain ina vischnanca en duas parts.
Per tut ils projects saja la via nunexistenta in crap da stgarpitsch, igl haja lura num: nus pudessan far sche la via fiss qua, manegia il president communal.
Vischnanca tranter mulin e mulinella
Era sche la vischnanca n'haja betg construì la via fin ussa giaja la fusiun tuttina vinavant, di Thomas Kollegger, il manader da l'Uffizi da vischnancas. La fusiun funcziuneschia era senza la via da colliaziun, ma las votantas ed ils votants hajan cun il contract da fusiun votà per construir quella via. E quai betg cun la resalva ch’i dettia senza la via da colliaziun nagina fusiun.
Quai munta che la via èsi da bajegiar, ma en il contract da fusiun na stat betg scrit che la fusiun dependa da la via. La vischnanca è tranter mulin è mulinella. E tras la procedura da planisaziun e pli tard tar la dumonda da bajegiar pon singulas partidas far protestas u pli tard recurs cunter tals projects sco la via da colliaziun.
Dastgan ins lura discurrer d’in sbagl en il contract, sch’in pèr paucs pon bloccar tge che la maioritad ha decidì? Thomas Kollegger na manegia betg che quai saja in sbagl. Sch’il contract haja survegnì il consentiment da la maioritad votanta, saja quai mai in sbagl. Per il timun da la vischnanca munta quai ch'el sto resguardar la veglia dal suveran.
Tge sch’il Tribunal federal dat dretg als recurrents?
Sch'il recurs cunter la via avess success tar il Tribunal federal na fiss quai betg la fin da la fusiun. I procurass dentant per in cas spezial, manegia il president communal da Breil, Clau Schlosser. Tar in tal cas na savess la vischnanca sco er il chantun betg co quai avess da funcziunar. Thomas Kollegger ha buna speranza ch’il Tribunal federal decidia en favur da la vischnanca, resguardond la sentenzia precedenta da la Dretgira administrativa grischuna. Ussa na saja betg temp per speculaziuns.
La via inexistenta che sparta en il mintgadi
Tenor ils recurrents na saja la via da colliaziun betg necessaria, uschia Paulin Pfister da Vuorz che tutga tar las tschintg partidas ch'han fatg recurs. Quellas èn u han tuttas origins da Vuorz.
La via procura per dapli disavantatgs per nus e per dapli traffic.
En il scriver da lur advocat numnan els lur raschuns: I dettia gia ina via chantunala e durant ils mais senza naiv possian ins ir sur la via da Munsaus che saja stada averta fin l’onn 2010 era l’enviern. Lezza stuess ins renovar in in zichel, manegian els. Plinavant procuria ina nova via tras il Migliè per dapli traffic en il vitg da Vuorz ed ina gronda surfatscha da guaud stuess vegnir runcada. Sin dumonda da RTR din plirs recurrents ch'i saja er ina dumonda da principi, cunter la fusiun.
Lungs viadis da scola
Las scolaras e scolars da Vuorz e surtut d'Andiast sentan l’effect dal recurs. Senza la via da colliaziun han ils dus uffants da Beat Meier d'Andiast mintgamai in lung viadi da scola a Breil e puspè enavos ad Andiast. Era Paulin Pfister ch'è cleramain cunter la via ha trais uffants che ston far il lung viadi da scola cun il bus. Il tema na lascha betg fraid el, ma el manegia ch’ils uffants hajan gì ina meglra situaziun cura che la scola era anc a Rueun. La suprastanza haja rut il contract da fusiun cun «cumandar» ils uffants si Breil. Tenor il contract da fusiun avess la vischnanca gì da manar ina scoletta fin l’onn 2022 e nagut auter, di Clau Schlosser.
Auters geniturs pertutgads sco Beat Meier vulan ch'i giaja vinavant cun la via da colliaziun. La via stoppia vegnir urgentamain.
Nus avain ditg gea a quella fusiun, nus avain ditg gea a la via. Nus stuain en emprima lingia pensar vi dals uffants.
La via dal Migliè fatschenta uschia vinavant la vischnanca e sia populaziun. La situaziun haja avert in foss, surtut tranter la populaziun da Vuorz, uschia pliras funtaunas. Tenor il president communal na chattian ils recurrents betg ina maioritad en la populaziun da la vischnanca fusiunada, ed era betg en il vischinadi da Vuorz. Paulin Pfister vesa quai auter.
Fin ch'ins ha il verdict si da Losanna, vai pli probabel plir onns. Uschia che la fusiun da la vischnanca da Breil n’è suenter passa sis onns anc adina betg finida, fertant che las scolaras ed il scolars d'Andiast e Vuorz fan vinavant lur viadi da scola giu tras la vallada.
