Il motto da las Naziuns Unidas per quest onn è «egualitad dals genders oz per in damaun persistent». Il di è tradiziunalmain deditgà al cumbat da las dunnas per lur dretgs ed egualitad. Uschia han era lieu en pliras citads da la Svizra demonstraziuns ed occurrenzas per promover ils dretgs da las dunnas.
RTR preschenta statements da persunalitads da la Rumantschia davart la significaziun da quest di. Nus avain dumandà:
Dovri in di da las dunnas? Pertge Gea? Pertge Na? Tge significaziun ha il di da las dunnas per vus?
Il di da las dunnas è in impurtant mument per celebrar ils progress d’egualitad e per render attent a discriminaziuns actualas. En il cas ideal animescha quel di da s’engaschar – gist er en il pitschen radius – per tractaments eguals da tut las persunas.
Quel di ma renda conscienta en tge buna situaziun che nus essan en Svizra e ma fa engraziaivla envers tuttas persunas ch’han cumbattì durant decennis per nus.
Quai è in impurtant di, in di nua ch’ins auda las vuschs da las dunnas e nua ch’ins po entrar en la discussiun pertutgant egualitad tranter umens e dunnas e la posiziun da las dunnas en l’economia ed il mund politic. E quai chat jau mintg’onn ina schanza da puspè dar nov schlantsch a quella discussiun ch’è fitg impurtanta.
Atgnamain na duessi betg esser necessari da far «dis spezials» per las dunnas. En il mintgadi duessi esser usità ed evident che dunnas ed umens èn eguals. Deplorablamain n’è quai betg dapertut uschia. Tras mia feglia enconusch jau la situaziun tar il ballape da dunnas. Là èn las differenzas enormas.
L’emprim patratg che jau hai sche jau pens al di da las dunnas è che jau sun engraziaivla. Jau sun fitg engraziaivla per tut las persunas che han cumbattì e cumbattan anc oz per ils dretgs da las dunnas e per l’avischinaziun a l’egualitad dad um e dunna qua tar nus ed utrò.
Tenor mai dovri il di da las dunnas. El po dar l’impuls da reflectar davart quai ch’ins ha gia cuntanschì e quai che fiss anc da cuntanscher en connex cun l’egualitad dad um e dunna.
Per mai n’è il di da dunnas betg propi spezial. Jau chat pli impurtant che nus dunnas pudain duvrar mintga di per mussar, tge che nus essan capablas da far. Jau sun fitg cuntenta ch’i na dat naginas differenzas tranter um e dunna en mes sport e quai stuess esser il futur per tut las dunnas en il sport e la vita normala. Era sche nus dunnas essan da natira pli «deblas», na vul quai betg dir che nus hajan pli pauca valur ch’in um.
Il di da las dunnas è ina buna instituziun per sensibilisar sin quels secturs, nua che l'egualitad n’è betg anc avant maun. E sche jau ves ch’en diversas interpresas n’è l’egualitad da paja betg dada, ma dumond jau schon, pertge che quai è il cas. Tar l’administraziun chantunala na pon ins betg constatar quella differenza en questa maniera, ma igl è da star vidlonder e guardar che nus cuntanschian in’egualitad en tut ils secturs da la vita.
Entant che la pretaisa: Medema paja per la medema prestaziun e l’egualitad da dretgs e l’indemnisaziun per la tgira dals uffants n'è betg ina chaussa che sa chapescha da sa-sez, duvrain nus in di da la dunna.
Per mai entant è mintga di in di da l’um e da la dunna, dals uffants e dals animals, da l’aua e da la terra. Sche nus cumenzain da viver quest respect envers mintga esser sin quest mund, vegnin nus in bel di segir al punct che nus na duvrain betg pli dis spezials, ni per quai ni per tschai.
Quai è in di impurtant per tschantschar dal tema egualitad, dal tema nua che nus stain en il svilup da l’egualitad dad um e dunna. Jau sez hai sa chapescha gì da far cun quai gia d'uffant a chasa, mia mamma era activa politicamain, ed jau chat ch’igl è impurtant da s’occupar quest di da la tematica.
La buna tradiziun dapi l’onn 1911 serva anc adina ed er en l’avegnir per commemorar las cumbattantas dad ier, dentant era per sustegnair ils sforzs dad oz e damaun, en general, politicamain ed er en il rom privat. Jau pens cun respect a mia tatta Rosa, mia nona Lina e mia mamma Luisa e cun plaschair ed optimissem a mia figlia Carlotta che marscha cun mai.
L'istorgia dal di
Il di internaziunal da las dunnas ha gì lieu l’emprima giada ils 19 da mars 1911 en il Danemarc, la Germania, l'Austria-Ungaria e la Svizra. A la segunda conferenza internaziunala da las dunnas communisticas l’onn 1921 a Moscau è vegnì fixà ils 8 da mars per quest di. Las Naziuns Unidas han surpiglià questa data da l’onn internaziunal da la dunna 1975 sco «Di da las Naziuns Unidas per ils dretgs da la dunna e la pasch mundiala». Dal 1976 fin 1985 hai dà la «Decada da l’ONU da la dunna».
Firà en pajais communistics
Il di da las dunnas è in firà en 28 pajais, en trais da quels dentant be per las dunnas ed en la Germania be en dus stadis federals. La maioritad da quels pajais han in'istorgia communistica.
Or da l'archiv:
