Sco il Cussegl federal ha infurmà la mesemna, haja il Departament da defensiun VBS infurmà il gremi davart las sfidas da l'ultim temp davart la cumpra dals aviuns da cumbat americans F-35. Il Cussegl federal sustegnia il VBS tar l'acquisiziun ed ils discurs diplomatics davart il pretsch fix.
Cun il program Air2030 vul la Confederaziun renovar ils meds per proteger la segirtad dal spazi d'aria svizzer. Quel cumpiglia la cumpra da 36 novs aviuns da cumbat sco era tschintg sistems Patriot per la defensiun da l'aria nà da la terra. Vinavant vegn la surveglianza dal spazi d'aria e la direcziun da l'acziun renovada.
Schliaziun en diplomazia
Sco il Cussegl federal scriva, sajan la Svizra ed ils Stadis Unids sa cunvegnids ad in pretsch fix tar la cumpra dals aviuns en in contract. Quest pretsch fix saja vegnì confermà da pliras advocaturas sco era da l'ambassada dals Stadis Unids a Berna.
L'avust 2024 haja il biro responsabel inditgà vers Armasuisse ch'i pudess dar custs pli auts dentant senza detagls. Il favrer 2025 haja la Defense Security Cooperation Agency (DSCA) infurmà la Svizra ch'il pretsch fix saja da lur vista ina malencletga. Il zercladur hajan ils Stadis Unids lura confermà lur vista e numnà la summa. Ord vista dal DSCA sto la Svizra pajar ils pretschs pli auts pervi da l'inflaziun ed ils custs da material ed energia pli auts.
Perquai ch'igl avess gronds effects negativs da disdir il contract vul il Cussegl federal tschertgar ina schliaziun diplomatica. Ins lavura vi da differentas variantas per schliar il problem u gist la «malchapientscha», declera il schef d'armament Urs Loher. Sco pli davosa soluziun examinesch'ins en quest connex er da sortir dal contract da cumpra. Or da vista militara saja necessari da cumprar ils aviuns per mantegnair la segirezza dal pajais.
Retschertga da SRF chaschuna discussiuns
Avant la posiziun uffiziala ha ina retschertga da SRF mussà ch'ils aviuns da cumbat F-35 pudessan vegnir dapli ch'ina milliarda francs pli chars. Quai ha chaschunà blera pulvra ils davos dis. Bain aveva la ministra da la defensiun da lez temp, Viola Amherd, sincerà il zercladur 2021 ch'ils Stadis Unids garanteschian in pretsch fix per l'aviun da cumbat american F-35. Però, paran ils Americans uss da vesair quai auter, ha rapportà SRF il venderdi. Ils Stadis Unids pretendan marcantamain dapli raps, tenor experts discurran ins dad 1,3 fin 1,5 milliardas francs.
Stadis Unids fetschian valair pli auts custs
Il schurnalist liber Beni Gafner s'occupa dapi onns cun l'armada svizra. Las ultimas emnas ha el pudì discurrer cun diversas funtaunas en l'administraziun federala ed è vegnì a la conclusiun envers SRF: Il Cussegl federal saja confruntà cun custs supplementars massivs tar il F-35.
Er envers SRF conferman duas funtaunas confidenzialas da l'administraziun federala: Ils Stadis Unids pretendian dapli ed argumenteschian ch'ins n'haja betg martgadà in pretsch fix cun la Svizra. Il tema saja uschè brisant ch'il Departament da defensiun haja dapi l'entschatta da l'onn gì duas sesidas secretas cun auters commembers dal Cussegl federal. La regenza americana lascha sco ch'i para valair il pretsch pli aut cunzunt custs da producziun ch'èn s'augmentads.
Actualmain tracta il producent F-35 Lockheed Martin cun la regenza americana ils pretschs da las proximas serias da producziun. En quellas vegnan era producids ils aviuns da cumbat per la Svizra. Lockheed Martin fa para valair l'inflaziun e damain empustaziuns da la regenza americana. Ins discurra d'eventuals custs supplementars da passa ina milliarda francs. Cuntrari a la regenza svizra na partan ils Stadis Unids para betg d'in pretsch negozià fix.
- Emprim sgol: 15-12-2006
- Introducziun en aviatica militara americana: 2016
- Producent principal: Lockheed Martin (USA)
- Aviun da cumbat multifuncziunal cun camuflagi
- Po sgular a spertadad suprasonica
- Equipa: 1 pilot
- Pais maximal 29'900 kg
- 1 turbina da propulsiun a reacziun (Strahltriebwerk)
Funtauna: Wikipedia
Garanzias e dubis giuridics
La decisiun dal pievel dal settember 2020 è stada stretga: 50,1% da las votantas e dals votants han ditg Gea a la cumpra da novs aviuns da cumbat. En il cudeschet da votaziun ha il Cussegl federal scrit da lezzas uras per procurar novs aviuns da cumbat: «Per quels èn previs maximalmain 6 milliardas francs.» Suenter ch'il Cussegl federal era sa decidì il zercladur 2021 per l'aviun da cumbat american F-35, aveva la ministra da la defensiun da lez temp, Viola Amherd, sincerà ch'ils Stadis Unids garanteschian in pretsch fix.
La Svizra n'ha – sco usità en ils Stadis Unids – betg cumprà ils aviuns da cumbat F-35 directamain tar il producent Lockheed Martin, mabain sur la regenza americana. Era represchentants da la regenza americana han garantì a la Svizra 2021 in pretsch fix e menziunà che l'USA haja en il passà adina resguardà quests pretschs fixs envers la Svizra.
En ina retschertga da l'onn 2021 ha la Controlla federala da finanzas (CFF) però dubità da quests pretschs fixs. Ella è vegnida a la conclusiun: «Tenor l'avis da la CFF na datti tar l'acquisiziun dals F-35A nagina segirezza giuridica per in pretsch fix en il senn d'ina pauschala tenor la giurisdicziun svizra.»
Custs nunsurvesaivels en auters pajais
En auters pajais hai dà – tenor rapports da medias – debattas politicas vehementas pervia dals custs nunsurvesaivels da l'acquisiziun d'aviuns F-35. Uschia per exempel en Norvegia, era perquai ch'il mantegniment e l'infrastructura èn vegnids sutvalitads. Er en ils Stadis Unids èn ils custs per F-35 daventads in politicum – pervia da custs da mantegniment e da gestiun creschents, ma era pervia da ciclus da vita pli lungs da l'aviun.
Cumissiun per politica da segirezza senza resposta da Pfister
Il minister da defensiun Martin Pfister è vegnì envidà mardi a Berna da la cumissiun per la politica da segirezza dal Cussegl naziunal. Per la cumissiun n'ha el fatg nagina decleraziun davart ils custs dal F-35, ed era envers las medias n'è el betg s'exprimì suenter l'inscunter.
«Nus stuain damaun emprim survegnir questas infurmaziuns. Lura ha lieu la discussiun en chaussa», ha ditg il cusseglier naziunal e politicher da segirezza Martin Candinas. Pir lura sappian ins en tge dimensiun ch'i dettia puncts dispitaivels. «Nus avain gea era anc autras discussiuns tranter la Svizra ed ils Stadis Unids», di Candinas.
Pli gugent ina fin cun sgarschur ch'ina sgarschur senza fin.
Ils commembers sanesters dal parlament en la cumissiun da segirezza han pretendì che l'acquisiziun vegnia interrutta. «Pli gugent ina fin cun sgarschur ch'ina sgarschur senza fin. In aviun cun Trump en il cockpit n'è betg adattà per in'armada svizra suverana», ha ditg Balthasar Glättli, cusseglier naziunal dals verds. «Sch'i sa mussa uss anc che disdir è pli bunmartgà ch'il star en il contract, èsi nairas uras da trair la corda da trair.»
Per ils politichers da segirezza da la Partida populara svizra na vegn in'interrupziun betg en dumonda, la limita dals custs stoppia dentant vegnir tegnì en, ha ditg il cusseglier naziunal Thomas Hurter vers SRF. «Nus avain empermess a la populaziun la renovaziun da l'aviatica militara per sis milliardas francs, e nus vegnin ad ans tegnair vidlonder. Quai vul dir che nus stuain tschertgar ina soluziun entaifer quest program. En cas d'urgenza pudess ins dir ch'ins reducescha forsa in zic il dumber dad aviuns.»