La lingua da segns
- Sin l'entir mund datti radund 200 differentas linguas da segns.
- Las pli popularas èn la lingua da segns internaziunala e l'americana.
- En Svizra datti trais differentas linguas: «Deutschschweizerische Gebärdensprache (DSGS)», «Langue des Signes Française (LSF)», «Lingua Italiana dei Segni (LIS)». I dat schizunt 12 dialects: Tranter auter quel da Turitg, da Basilea e da Son Gagl.
- Per rumantsch na datti nagina lingua da segns.
- La lingua da segns n'è betg ina translaziun 1:1 da la lingua pledada. Bleras chaussas capitan en il medem mument: Ils segns cun ils mauns, la mimica e la posiziun dal corp.

L'origin da la lingua da segns
- Ils emprims indizis da la lingua da segns chattan ins en l'antica greca. Filosofs enconuschents sco Socrates ed Aristoteles han da lez temp gia menziunà che persunas surdas communitgeschian cun segns. Els n'han dentant betg reconuschì quai sco «in'endretga» lingua.
- Il franzos Charles Michel de l'Epée è stà in dals emprims che ha instruì persunas surdas – e quai avant radund 260 onns. Auter che quels avant el era el da l'opiniun che la lingua da segns saja la furma la pli natirala da communicaziun per persunas cun impediment d'udida.
- La lingua da segns n'è dentant betg adina stada uschè acceptada sco oz. L'onn 1880 – 120 suenter il temp da Charles Michel de l'Epée – hai dà in congress da pedagogs per surds a Milaun. Ils blers dad els n'eran betg surds e tuttina han els decis da scumandar la lingua da segns. Els avevan l'opiniun che quella lingua impedeschia las persunas surdas d'emprender da discurrer.
- Era en Svizra èsi enfin avant circa 40 onns anc stà scumandà - u almain fitg malvesì – d’instuir la lingua da segns en scolas per persunas surdas. Quella lingua vegniva numnada «lingua da schimgias» e per part vegniva schizunt liads ensemen ils mauns per ch'ils surds e las surdas na communitgavan betg en quella moda.
- Oz deploreschan bleras persunas surdas ch'i saja – entras quest scumond – vegnì prendì ad els la pussaivladad da communitgar sin ina moda pli «simpla».
Adattà al tema
Blers discurran duas linguas
La lingua da segns n'è betg la suletta moda per communitgar. Bleras persunas surdas han er emprais da discurrer. I dat differents meds che duain far pli simpel da communitgar.
Sch'in uffant va a scola cun conscolaras che audan – vegn pia integrads en ina scola regulara – datti la pussaivladad da transferir quai che vegn discurrì en la stanza da scola, directamain sin l'apparat d'udida.
Persunas surdas han era la pussaivladad da laschar implantar in CI en la cuppa da la chavazza. Quest implantat da coclea (Hörschnecke) dat giu impuls da tuns ch'il tscharvè enconuscha lura sco lingua. Uschia pon per exempel era persunas ch'èn dal tut surdas chapir quai che vegn discurrì. Plinavant gidi era sche persunas surdas pon leger giu da ils lefs – quai malgrà ch'els chapeschian sin quella moda mo circa 30% da quai ch'i vegn detg.
Politica ha fatg in pass vers dapli egualitad
Cuntrari a la gronda part da l'Europa, na reconuscha la Svizra betg uffizialmain la lingua da segns. Il Cussegl naziunal vul midar quai. L'emprim da zercladur 2022 ha el votà per ina moziun che dumonda la renconuschientscha legala da la lingua da segns cun ina nova lescha. Questa nova lescha duai en pli promover la lingua en differents champs, sco per exempel en il mund da lavur, la cultura e la politica. Il Cussegl dals chantuns sto anc decider davart la lescha.