Questa realitad è daventada in labor sut tschiel avert per studegiar ils effects dal midament dal clima sin las Alps, sco RSI rapporta.
Damain aua, dapli problems
La stgarsezza d'aua ch'i dat adina pli savens, cunzunt durant la stad, sforza la Repower sco interpresa idraulica la pli gronda dal Grischun, da sa drizzar a la fiera per cumpensar quai che manca pervia da la reducziun da la producziun da forza idraulica. Gian Paolo Lardi, asset manager da la Repower, fa in maletg che po preoccupar: «Sche nus contemplain ils glatschers en il territori, or dal qual l'aua deriva per nossas turbinas, pia en il territori dal Bernina e dal Silvretta, alura èn ils glatschers relativamain pitschens e nus spetgain ch'els svaneschian en ils proxims 40 fin 60, maximalmain 80 onns.
In project internaziunal per l'avegnir da las Alps
Per far frunt a questa sfida è la Val Poschiavo daventada in lieu da pilot dal project interreg-alpin «WaterWISE», al qual sa participeschan universitads e centers da perscrutaziun da dudesch pajais da l'artg alpin. La finamira è da furnir datas precisas per sviluppar strategias da s'adattar a la midada dal clima. Il professer Clément Roques da l'Universitad da Neuchâtel punctuescha l'urgenza da la situaziun: «Las Alps sa stgaudan bler pli svelt. Nus avain gia en media dus grads, perquai èn las midadas qua bler pli intensivas e pli sveltas ch'en auters lieus.»
Auas zuppadas, resursas preziusas
«WaterWISE» sa concentrescha sin l'examinaziun da l'aua sutterrana, in aspect savens negligì, ma fundamental. Il sistem da l'aua sutterrana da la Val d'Ursé che vegn alimentà principalmain tras il luar dals glatschers e tras ina rait da conducts d'aua sutterrana profunda n'è betg mo impurtant per il provediment d'aua local, mabain er per il flum Adda, cun consequenzas economicas e socialas transnaziunalas.
Per il sectur da producziun da la Repower è l'interess per quests studis grond: «Cun WaterWISE» declera Gian Paolo Lardi, «vulain chapir tge che pudess capitar en l'avegnir, cun tut l'aua che nus na vesain betg che nus na pudain era betg mesirar, perquai ch'ella è sutterrana per pudair far prognosas. Era prognosas dal martgà per chapir nua che nus stuain investir noss daners oz en tge implants ed en tge furma d'implants ch'igl è il pli raschunaivel.»
In labor natiral unic
Il professer Roques menziuna la singularitad da la Val Poschiavo sco champ da retschertga: «Il spezial vi da la Val Poschiavo è che nus possedain qua – grazia a sondagis en grondas autezzas – datas unicas che ans mussan la variabilitad da quests process en ils quals i dat novas auas sutterranas ed ans pussibiliteschan d'examinar exactamain las consequenzas da las variaziuns climaticas e da la midada dal clima». Questas datas èn d'impurtanza fundamentala per sviluppar models matematics, cun ils quals ins po prognostitgar la disponibladad da l'aua en in avegnir cun bler pli pauc glatsch, betg mo a la surfatscha, mabain er a la bassa.
Il project «WaterWISE» cun ses accent sin la Val Poschiavo è en quest senn in pass impurtant a la chapientscha ed a la cultivaziun persistenta da las resursas d'aua en in ambient che sa mida svelt.
Il dilemma da las energias regenerablas
La regiun Bernina stat er en il center da la debatta naziunala davart la construcziun d'implants fotovoltaics. Energias regenerablas, noss alliads en la crisa dal clima, provocheschan dumondas davart la protecziun da la natira e la tgira da la cuntrada. In tema che Boris Previsic, directur da l'Institut per la cultura alpina ad Altdorf ha mess en il center da sias perscrutaziuns e che l'ha intimà da reflectar davart la rolla che las Alps vegnan a giugar en l'avegnir per decarbonisar, e quant enavant ch'ellas ston vegnir ponderadas da nov en vista a la cuntrada ed al patrimoni cultural mundial.