«Ina democrazia na funcziuna betg senza AVS», di l'istoricher da l'universitad da Turitg ch'è spezialisà sin segirezza sociala Matthieu Leimgruber. L'idea da l'AVS era gia avant la segunda guerra mundiala sin maisa. Dentant pir suenter, en in temp d'euforia e da midament, ha l'idea chattà tegn.
L'AVS ha adina gì ina via crappusa. E quella via na vegn mai ad ir a fin cun quai che l'AVS è adina en moviment.
-
Bild 1 von 6. Il 1947 ha il suveran svizzer decidì a l'urna dad introducir ina AVS. Dal 1948 èn vegnidas pajadas ora las emprimas rentas (40 fin maximal 125 francs al mais tar ina paja en l'industria dad en media 745 francs). Bildquelle: Keystone.
-
Bild 2 von 6. Walther Stampfli:. El era sco Cusseglier federal liberaldemocratic e schef dal departament d’economia participà a la realisaziun da l’AVS. Enfin oz vegn el numnà il «bab da l’AVS». Bildquelle: Keystone.
-
Bild 3 von 6. Hans-Peter Tschudi:. Il cusseglier federal da la partida liberaldemcratica ha sviluppà vinavant l'AVS. Tschudi era davent dal 1959 per 14 onns il schef dal departament federal da l'intern. Bildquelle: Keystone.
-
Bild 4 von 6. Per pudair definar pli exact la rolla da l'AVS e la chascha da pensiun han ins instradà dal 1972 il sistem da 3 pitgas. I era ina votaziun elementara per la segirezza sociala. Ins veva la schelta tranter il sistem da 3 pitgas ni da far ord la AVS ina pensiun dal pievel. Bildquelle: Keystone.
-
Bild 5 von 6. Peter Binswanger:. El mussa illustrativ la correlaziun tranter stadi ed economia privata en las ovras socialas. Binswanger era giurist tar l’Uffizi federal d'assicuranzas e suenter directur dad ina societad d'assicuranzas da vita. El era participà a la concretisaziun e realisaziun dal sistem da 3 pitgas. Bildquelle: Keystone.
-
Bild 6 von 6. Cusseglier federal Alain Berset:. Ed oz emprova el da chattar in cumpromiss tranter ils differents acturs politics. Ina giada è in project dad Alain Berset vegni sbittà a l'urna. Ina segunda emprova ha il minister da sanadad preschentà e quella va uss en il parlament. Bildquelle: Keystone.
Ils liberaldemocrats en il Cussegl federal han dà schlantsch a l'idea. Tranter auter era per evitar ina segunda chauma generala. Suenter lungas debattas èn vegnidas pajadas ora dal 1948 las emprimas rentas. Quellas èn dentant vegnidas tegnidas pitschnas per ch'ellas na concurrenzeschian betg las cassas da pensiun.
L'AVS sto vegnir refurmada
L'AVS sto vegnir refurmada il pli svelt pussaivel. Da quel avis èn tut las partidas. Per l'ina vegn la populaziun adina pli veglia – quai dovra dapli daners per pajar ora rentas. Per l'autra datti pli pauca glieud giuvna che paja daners en l'AVS.
-
Bild 1 von 3. Il svilup da la renta minimala e maximala dapli ch'i dat l'AVS. Bildquelle: Grafica RTR (Datas BFS/BSV).
-
Bild 2 von 3. Il svilup demografic. Bildquelle: Grafica RTR / Datas BFS/BSV.
-
Bild 3 von 3. Las persunas vegnan pli veglias ed uschia datti adina dapli persunas che retiran l'AVS. Bildquelle: Grafica RTR (Datas BFS/BSV).
Il minister da sanadad, Alain Berset, ha dacurt preschentà sia refurma, suenter ch'ina emprima ha fatg naufragi a l'urna. La proposta ch'è uss vegnida sin maisa è però dispitaivla. La sanestra è cunter l'auzament da la vegliadetgna da pensiun da las dunnas ch'è previs. Ed als burgais mancan schliaziuns per ils problems structurals da l'AVS.
Persunas sco ti ed jau envidan candidatas e candidats per il Cussegl naziunal ad ina baterlada. Enturn maisa raquintan els dad ina sfida che fatschenta els en lur mintgadi. Quels 5 inscunters emetta RTR durant 5 mesemnas:
- 04-09 Ovras socialas tar Ruodi Duschletta, Sent
- 11-09 Sanadad tar Sandra ed Andri Baltermia, Salouf
- 18-09 Economia tar Flurina e Simon Kaufmann-Henkel, Cuira
- 25-09 Clima tar ina classa da la scola media, Glion
- 02-10 Diaspora tar Peter Vesti e Petra Camathias, Turitg
Tar mintga tema dain era in sguard en l'istorgia, preschentain cifras e fatgs e numnain las sfidas actualas.
Las elecziuns naziunalas èn ils 20 d'october 2019.
RR actualitad 12:00