Quai rapporta in team da perscrutaziun enturn il glaziolog Daniel Farinotti da la ETH Turitg e da l'institut da perscrutaziun per guaud, naiv e cuntrada (WSL) en il magazin spezialisà «Earth Surface Dynamics».
Ils scienziads han calculà sin basa da la grossezza dal glatsch mesirà dals glatschers, che potenzialmain 683 lais pudessan resultar cun ina surfatscha da passa 5'000 meters quadrat ed ina profunditad da passa tschintg meters – dentant mo sch'ils glatschers vegnissan a luar dal tuttafatg. Principalmain en l'intschess da la Rhône sa chattassan ils novs lais.
Per pudair stimar pli detagliadamain il dumber e la surfatscha dals lais da glatschers futurs, èn ils perscrutaders sa basads sin scenaris d'emissiuns che partan d'ina neutralitad globala areguard il CO2 a partir da l'onn 2050, sco er sin scenaris d'autas emissiuns, tar ils quals i vegn fatg mo pauc cunter la midada dal clima.
Blers lais en l'intschess da la Rhône
Uschia èsi sa mussà ch'i pudess dar fin la fin dal tschientaner 380 novs lais da glatschers, sch'i vegnan prendidas mesiras severas per proteger il clima. Tar il scenari pessimistic fissan quai 655 lais. Entras la sedimentaziun svanissan dentant plaun a plaun bunamain la mesadad dals lais fin 2100 puspè dal tuttafatg.
In studi ch'è cumparì l'onn passà – sut la direcziun da l'institut per la perscrutaziun da l'aua Eawag – ha mussà che radund 1200 novs lais da glatsch èn sa furmads dapi il temp da glatsch pitschen (ca. 1300-1850) en Svizra. Da quels devi anc var 1'000 l'onn 2016, ils auters èn puspè vegnids emplenids cun material da sediment.
Schanzas e ristgas
Novs lais da glatschers porschan – tenor ils perscrutaders – tant schanzas sco er ristgas. D'ina vart pon vegnir creads sistems ecologics prezius en ed enturn els, quai che pudess chaschunar conflicts tranter la protecziun da la natira e l'utilisaziun economica da la forza idraulica. Da l'autra vart pon ils lais rumper ora e procurar per inundaziuns fin en las regiuns da la val. Perquai pretendia il grond dumber potenzial da lais novs in ponderar davart la rolla e davart las consequenzas futuras da las auas, scrivan ils auturs.
Pir dacurt ha la vischnanca da Lenk, en il chantun Berna, avertì dal privel d'auas grondas en il dutg Trübbach ed il flum Simme. Quai pervi ch'il lai dal glatscher da Plaine Morte ha cumenzà a sa svidar. Ils lais da glatschers sin il plaun da la Plaine Morte fan dapi intgins onns quitads a las autoritads, cunzunt l'uschenumnà lai da Faverge. Uschespert che quel cuntanscha in livel critic, resulta ina svidada spontana.
