Anc avant bun 100 onns vesevi, tranter auter pervia da la chatscha, or mal per ils milans cotschens en Svizra. Ils davos onns ha el dentant pudì sa revegnir, e ses dumber è creschì fitg spert. En il Grischun ha il milan cotschen entant populà tut las valladas dal nord, ed a Tavau è vegnì chattà schizunt in gnieu sin passa 1'500 meters sur mar. Quai è enfin ussa il record per il gnieu da milans cotschens il pli aut dal mund. Patrick Scherler, il manader da las retschertgas da la staziun ornitologica a Sempach, vesa differents motivs per l'augment da la populaziun da l'utschè da rapina. Per l'ina saja il milan cotschen in uschenumnà «opportunist da nutriment», vul dir ch'el n'è betg pretensius e maglia da capiergna fin a mieurs e verms da plievgia. Per l'autra èsi d'observar, ch'adina dapli milans cotschens passentan era l'enviern en Svizra enstagl d'ir en terras pli chaudas, e quai spargna ad els in viadi savens privlus.
-
Bild 1 von 5. Milans cotschens decoreschan lur gnieus gugent cun objects chattads, sco qua cun in animal da plisch. Bildquelle: Valentijn van Bergen, staziun ornitologica Sempach.
-
Bild 2 von 5. Per durmir sa tschentan ils milans cotschens durant l'enviern en gruppas sin la medema planta. Bildquelle: Patrick Scherler, staziun ornitologica Sempach.
-
Bild 3 von 5. In milan cotschen en il sgol, qua ves'ins bain la cua tipica cun ils dus pizs. Bildquelle: Patrick Scherler, staziun ornitologica Sempach.
-
Bild 4 von 5. In milan cotschen en il sgol. Bildquelle: Patrick Scherler, staziun ornitologica Sempach.
-
Bild 5 von 5. In milan cotschen cun la glina creschenta. Bildquelle: Keystone.
Cuntrari a la Svizra è la populaziun da milans cotschens en ils pajais dal sid da l'Europa anc adina regressiva, perquai ch'igl è là per part memia chaud ed er l'agricultura exagerada na lascha strusch pli spazi da viver ad els. Er vegnan ils milans cotschens anc savens chatschads u tissientads a l'exteriur, quai or da la persvasiun – che dominescha er anc en blers lieus en Svizra – ch'il milan cotschen engolia giaglinas. Tenor Patrick Scherler na saja quai dentant betg il cas, perquai ch'il milan cotschen na saja betg stgaffì per ir a chatscha sin giaglinas. El haja unglas plitost flaivlas e possia purtar maximal ina paisa da 300 grams, pia na vegnian giaglinas betg en dumonda per el sco animal da preda.
Or da l'archiv:
Il milan cotschen e sia passiun per ils guants da lavur
In entusiassem spezial mussa il milan cotschen per rimnar objects, quai va sur rument, animals da plisch, rauba da mangiar - e oravant tut guants da lavur. Quests objects dovran els lura sco decoraziun en lur gnieus, uschia poi per exempel capitar, che mascras da protecziun u entirs sandwichs vegnan chattads en ils gnieus da milans cotschens. Pertge ch'els fan quai n'è fin oz anc betg sclerì dal tuttafatg, ma ils experts supponan, ch'ils mastgels vulessan impressiunar las femellas cun lur talent da construir gnieus decorativs.
Per il museum da la natira Grischun tegna Patrick Scherler ils 14 da favrer da las 12.30 fin a las 13.30 in referat davart il milan cotschen en la sala Brandis B12.