RTR: 5 sezs èn da reparter per il chantun Grischun en il Cussegl naziunal. In sez ha la PCD actualmain cun Martin Candinas. Ma la partida perda e perda sustegn. Pon u ston ins ir da quai anora che Martin Candinas è tant sco reelegì, sch’ins guarda er il resultat ch'el aveva fatg avant quatter onns?
Clau Dermont: Jau crai che Martin Candinas ha tut las schanzas d'er esser vinavant represchentà en il Cussegl naziunal, sch'el vul era far quai. Sch'el na chattà betg in autra carriera ch'el vul tuttenina persequitar. El è per il mument era fitg preschent en la politica naziunala. Vul dir: Ins legia bler dad el ed ins auda bler dad el. Quai è natiralmain in avantatg sch’ins vul vegnir reelegì en il Cussegl naziunal.
Era tar il sez da la PS na vegn betg speculà ch'i dat grondas surpraisas. La PS vegn a pudair tegnair il sez: Silva Semadeni va e Jon Pult vegn?
Pli probabel èsi da quintar cun quai. Jon Pult ha gia annunzià ch'el è pront da far quest pass ed è er gia sa retratg dal Cussegl grond. Silva Semadeni vegn era a savair ch'i pudess esser fitg grev per ella da cumbatter encunter in Jon Pult. Vul dir: il proxim Cusseglier naziunal da la PS dal chantun Grischun vegn pli probabel ad esser Jon Pult. E la PS è era ferm avunda da conquistar quel sez ord atgna forza.
Uss restan anc trais sezs che ston vegnir repartids: Per l'ina avain nus il sez da la PBD. La partida ch'ha ina sconfitta suenter l’autra. Era en il Grischun ha la partida burgais democratic pers 4 sezs tar las elecziuns da quest onn. Cun Duri Campell avain nus in represchentant da la PBD en il Cussegl naziunal. El vul star e far in’ulteriura perioda a Berna. Sut las circumstanzas numnadas. Co èn las schanzas per Duri Campell da defender ses sez?
La PBD e Duri Campell vegnan segir a stuair far ina buna campagna electorala per las proximas elecziuns. Els han l’ultima giada pers in pèr pertschient cura che Hansjörg Hassler è sa retratg dal Cussegl naziunal. Da l’autra vart pon ins dir che Duri Campell, sco anteriur Cusseglier naziunal, vegn ad avair meglras schanzas tar las proximas elecziuns. El vegn pli probabel ad esser pli enconuschent en il chantun ed uschia a far dapli vuschs. Ed jau quint era ch'el – che n'è betg stà involvì en il scandal dal cartel da construcziun en Engiadina – vegn betg ad avair quella tolca e na vegn betg a perder uschè bleras vuschs scola PBD ha pers quest onn tar las elecziuns dal Cussegl guvernativ.
In'autra dumonda che sa tschenta per las elecziuns en in onn: Riva la PLD da gudagnar enavos il sez ch'els han pers tar las ultimas elecziuns a favur dal PPS?
Quai savess vegnir fitg, fitg grev. Els èn la terz ferma partida entamez. Vul dir: els stuessan ni esser pli ferms che la PBD e prender davent il sez da Duri Campell, ni ch'els stuessan rivar da vegnir cun ina colliaziun ch'è gronda e ferma avunda da reconquistar il sez ch'è ì a la PPS. Quai pudess vegnir pli cumplitgà, perquai che a la PLD mancan per il mument las candidatas ed ils candidats che pudessan far quellas vuschs.
Tuttina, tgi fissan lura candidats pussaivels da la PLD per conquistar in sez en il Cussegl naziunal?
La PLD ha schon en la politica chantunala in per nums ch’ins po numnar. Els han gea la pli gronda fracziun en il Cussegl grond. Il cusseglier guvernativ Christian Rathgeb fiss segir ina persuna che pudess reconquistar quel sez. La dumonda è dentant, vulan els uss gia pruvar da conquistar quest sez cun Rathgeb en il Cussegl naziunal, ni vulan els spetgar cun el per lura pudair remplazzar a Martin Schmid en il Cussegl dals chantuns en in per onns.
Era ils verd liberals vulan turnar cun Josias Gasser en il Cussegl naziunal. Quasi ina «mission impossible»?
Ils verd liberals èn la pli pitschna partida en in il chantun Grischun. Tge che fa schon fitg grev d'insumma vegnir sin in sez. Quai e stà in coup avant in pèr onns che Josias Gasser è vegni elegì en il Cussegl naziunal. Ed els stuessan chattar ina strategia che dess ad els anc ina giada uschè ina schanza. Quai na funcziuna dentant betg cun uschè ina ferma PPS sco che nus avain gì avant 3 onns betg anc ina giada. Vul dir: I vegn fitg, fitg grev per Josias Gasser da turnar en il Cussegl naziunal. Ed el vegn pli probabel a restar en il Cussegl grond nua ch'el è vegni reelegì quest onn.
Tar ils dus sez dal PPS avain nus Heinz Brand. El è sin buna via da daventar il president dal Cussegl naziunal, e cun quai il pli aut svizzer, sch'el vegn reelegì. E nus avain Magdalena Martullo-Blocher, la dunna da Turitg, ch'è sa decidida da candidar anc ina giada per il chantun Grischun. Po ella vinavant quintar cun grond sustegn u pudess ella perfin vegnir in privel per Heinz Brand sch'il PPS vess da perder in sez?
La Martullo-Blocher è segir pli preschenta en la publicitad per il mument. Vul dir ch'ella pudess esser in ristg per Heinz Brand che na vegn betg reelegids sche la PPS perdess in sez. Da l’autra vart ha el tacticamain la schanza da vegnir president dal Cussegl naziunal e quai è in punct ch'è fitg ferms per las votantas e votants da reeleger ad el anc ina giada, ch'in Grischun vegn puspè president dal Cussegl naziunal. Qua vegn ad esser la dumonda, tgi dominescha il Grischun: È quai plitost in veder politicher che po sa preschentar e vegn da persvader pli fitg ed ha la schanza da vegnir president, ni la schuldada da partida ch'è en la PPS in bain toc pli preschenta che Heinz Brand.
Dentant a la fin finala dependi era da las colliaziuns da glistas...
Quai è cler. Gia l’ultima giada èsi i piz a cup tranter la PLD e la PPS. La PPS ha per in pèr paucas vuschs dominà da prender davent in sez a la PLD. La dumonda è tge collaziun datti proxim onn. E tut tenor sch'i dat puspè ina gronda colliaziun entamez pudessi vegnir stretg per la PPS. Forsa stuessan ins era far il patratg dad integrar ils verd liberals en la gronda colliaziun entamez per uschè definitiv prender davent il sez a la PPS.
Ed uss anc per far ina curta survista: Tge spetga ord vista Grischuna per las elecziuns dal Cussegl naziunal 2019?
Bler vegn a restar sco igl è. Quai vul dir che nus avain segir 3 ni 4 persunas che vegnan reelegidas. Segir in nov vegni a dar. E la dumonda da las colliaziuns en nà: tgi po ir per il 5avel sez. Atgnamain la medema dumonda sco tar las ultimas elecziuns.
Il giuven Sursilvan è politolog. El lavura actualmain co assistent a l’universitad da Berna.
Status quo tar il Cussegl dals chantuns
RTR : Clau Dermont, è il Cussegl dals chantuns tant sco elegì?
Clau Dermont : Ins pudess dir. Martin Schmid e Stefan Engler èn fitg preschents en las medias. Els vegnan omadus era numnads sch'i va persuenter per vegnir Cussegliers federal. I para era ch'els han plaschair da far quella lavur ed era da far quai communabel per il chantun Grischun. Jau na quint betg cun midadas sch'i na sa dat insatge tut nov che avess avunda explosivitad sch' in sa vuless retrair ni far in auter pass. Vul dir: Cussegl dals chantuns status quo, resta tut sco igl è.
Tge fiss «insatge cun avunda explosivitad»?
Da conquistar in sez duai quai esser insatge che vegn ord il cussegl guvernativ ed emprova da prender davent in sez a la PCD ni a la PLD. E tge che pertutga surpraisas: Il davos pled en chapitel n'è anc betg scrit en il scandal da construcziun en l’Engiadina. E là è era vegni numnà a l'ur il num da Stefan Engler. Jau na manegel betg ch'i vegn a dar anc ina gronda midada. Ma ins na sa mai tge ch'i vegn anc exact or tar las debattas che la WEKO fa per il mument.
RR actualitad 07:00
