Dapi onns ed annorums ruassava sin il palantschin da la Chesa Planta a Samedan in stgazi. I sa tracta d'ina collecziun extraordinaria da textilias istoricas dal 18avel e 19avel tschientaner. Adina puspè è ina u l’autra persuna s’occupada da las textilias – uss vegnan ellas dentant inventarisadas da maniera scientifica.
L’inventarisaziun è lantschada
-
Bild 1 von 5. In egl per textilias istoricas – . l'experta Thessy Schönholzer Nichols da Basilea maina l'inventarisaziun. Bildquelle: Agostina Schenone, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 2 von 5. Dapi decennis sin spatlains – . uss vegnan las textilias prendidas or e tschiffadas ina suenter l’autra en in inventar. Bildquelle: Agostina Schenone, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 3 von 5. In amur per costums –. la designà da costums Briony Longmead sustegna l’inventarisaziun cun sia expertisa. Bildquelle: Agostina Schenone, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 4 von 5. Mussar en la meglra glisch –. fotograf Stephan Schenk e designer da costums e textilias Bernard Duss documenteschan la collecziun toc per toc. Bildquelle: Agostina Schenone, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 5 von 5. Betg be sin spatlains, er en stgatlas –. la collecziun cumpiglia betg be vestgadira ma er anc ina collecziun ritga dad accessoires. Bildquelle: Agostina Schenone, Fundaziun de Planta Samedan.
In project da cor per la Chesa Planta
Per Martina Shuler Fluor, la manadra da la Chesa Planta, vegn cun quest project scientific in siemi realitad:
Per mai è quai dapi che jau sun en Chesa Planta adina stà in project da cor.
Igl saja in stgazi enorm – e da scuvrir el saja stà sco dad avrir in tresor, raquinta ella cun entusiassem.
Jau persunalmain sai propi dir, jau n'avess mai cret che quai è uschè in stgazi. Jau hai savì che quai è bel e fitg spezial, ma ch'i vegn ora uschè insatge è per mai er ina surpraisa.
Ensemen cun las scienzadas ed ils experts èn er ils Cuntrats da RTR sa mess a la scuverta dal stgazi da Samedan – in convolut unic da textilias ed accessoris dals 18 e 19avel tschentaner, purtads da las famiglias noblas Planta e Salis.
Nus documentain tant las analisas da las expertas Thessy Schönholer Nichols e Briony Longmead sco er la documentaziun fotografica da Stephan Schenk e Bernhard Duss. L’idea è dentant er da retschertgar tgi che sa spievla en questa vestgadira e da chattar ora tge ch’ella revelescha da la vita da las engiadinaisas ed ils engiadinais nobels dad ina giada.
Il film «A la scuverta dal stgazi da Samedan» mussa RTR il proxim october.
Ina collecziun unica en Europa
Per pudair far questa gronda lavur scientifica han las responsablas da la Chesa Planta pudì persvader a l'experta internaziunala da textilias Thessy Schönholzer-Nichols da collavurar. La scienziada suttastritga quant unica che questa collecziun è.
Il spezial da quest deposit è il stadi da quests costums. Els èn natiralmain unics, perquai ch'els derivan dal 18avel tschientaner. Quai è bain rar, ma i dat adina puspè tocs. Qua avain nus dentant vestgadira da passa 300 tocs plus accessoris, che sa chattan en in stadi excellent.
Dasdads da lur sien da Rosaspina
-
Bild 1 von 6. Haute couture sco a Versailles –. Il «justaucorps» (dal franzos juste au corps 'gist al corp') era in vestgì per umens la fin dal 17avel e dal cumenzament dal 18avel tschientaner. Bildquelle: Stephan Schenk, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 2 von 6. Truvaglias raras – . en il stgazi da Samedan datti er in u l’auter vestgì per uffants. Bildquelle: Stephan Schenk, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 3 von 6. Brastoc a la Samedrina – . en l’inventarisaziun vegn er analisada l’elavuraziun e la stoffa sezza per pudair vegnir a savair dapli da la provegnientscha dals singuls tocs. Bildquelle: Stephan Schenk, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 4 von 6. Vestgì da dunna or dal stgazi da la Chesa Planta –. l’analisa dal vestgì vegn a tradir cura e nua ch’el è vegnì fatg. Bildquelle: Stephan Schenk, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 5 von 6. In auter dals vestgis da dunna or dal stgazi da la Chesa Planta –. l'analisa da la textilia duai dar ensemen cun la lavur da l'archiv in maletg pli cler da lur purtadras. Bildquelle: Stephan Schenk, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 6 von 6. Mantegnì grazia al clima engiadinais –. er quest vestgì da dunna ha survivì ils decennis grazia al clima fraid e sitg en la Chesa Planta a Samedan. Bildquelle: Stephan Schenk, Fundaziun de Planta Samedan.
Potenzial per la perscrutaziun e l’identitad regiunala
La presidenta dal cussegl da fundaziun da la Chesa Planta, Annetta Ganzoni, vesa en la collecziun in grond potenzial per la perscrutaziun e l'identitad regiunala. En l'avegnir vegn ins speranza a pudair cumbinar la vestgadira e lur purtadras e purtaders:
Quai èn propi las persunas che han er vivì qua. I dat quests antenats dals von Salis e von Planta sin ils purtrets, nua ch’els portan lur vestgadira – ed uss chattain nus quella en lur stgaffa.
Ina gronda incumbensa per la Chasa Planta – da conservar la vestgadira e render accessibel quest stgazi unic per las generaziuns futuras.
In museum fraid per visitar cun cuverta e stgaudin
Questa collecziun extraordinaria pudess daventar in'attracziun culturala e turistica da grond'impurtanza per Samedan e l'Engiadina. Da quai è er Thessy Schönholzer Nichols persvadida. Ella ha perfin gia ideas co far quai:
Jau m'imaginesch ch'il museum u la chasa resta en l'avegnir vinavant fraida e ch'ins na fa betg stgaudaments qua. La chasa pudess cun cuvertas e stgaudins er esser accessibla sco museum fraid l’enviern.