Ensemen cun la ZHAW Departament da linguistica applitgada ha la giuria rumantscha tschernì l'abreviaziun «IA» sco pled da l'onn 2025.
Cuntrari al term «intelligenza artifiziala» na tutga l'abreviaziun «IA» anc betg tar il vocabulari da mintgadi.
Entras l'elecziun duai l'abreviaziun vegnir messa en scena per che l'acronim englais u tudestg na vegnia betg utilisà enstagl, uschia communitgescha la giuria. Perquai che l'intelligenza artifiziala vegnia vinavant a restar in tema impurtant en l'avegnir.
Sche l'abreviaziun sa derasa e daventa normala en Rumantschia, lura vegn ella da s'emancipar da l'associaziun da l'asen.
Plinavant stettia il pled era per l'impurtanza da la digitalisaziun dal rumantsch: senza quella na possian IAs betg emprender rumantsch e nus na pudessan era betg discurrer rumantsch cun ellas. Quai che saja decisiv per ch'ina lingua minoritara restia vitala.
Il pled IA stat represchentativ per l'impurtanza da la digitalisaziun dal rumantsch.
Sin il segund e terz plaz èn ils pleds «ballape da dunnas» e «vita pajabla».
En il tudestg ha «Frauen-Nati» fatg la cursa, en il franzos «génocide» ed en il talian «dazi».
Il pled da l'onn duai exprimer, tge ch'ha muventà, marcà e dà da discussiunar ils ultims 12 mais.
Ils linguists e las linguistas da la Scol'auta per scienzas applitgadas a Turitg (ZHAW) han perquai rimnà ensemen cun la Lia Rumantscha pleds caracteristics e frequents.
Co funcziuna l’elecziun?
Dapi set onns tgira la Scol'auta per scienzas applitgadas a Turitg (ZHAW) l’elecziun dal pled da l’onn. En mintgina da las quatter regiuns linguisticas da la Svizra datti in giuria che elegia or d'ina glista da var 70-80 propostas dals linguists da la ZHAW e dal public il pled da l’onn.
La ZHAW analisescha cun agid da programs da computer mintg’onn var 1,7 milliuns texts. Analisà vegnan pleds novs, la frequenza en relaziun cun auters onns u en tgenins contexts che quels vegnan duvrads.
La finala suttamettan els a las quatter giurias mintgamai var 20 pleds. Vitiers vegnan lura var 50 propostas dal public e da la giuria. Quella elegia silsuenter il pled da l’onn, sco er ils pleds da l’onn sin plazza dus e trais.
Per il pled rumantsch ha la ZHAW analisà quest onn 22'088'659 pleds en 54'111 texts. Ils texts derivan da la pagina d'internet RTR e da la Posta Ladina. Las datas da la FMR vegnan integradas a partir da l’onn che vegn. Quai èn en emprima lingia texts schurnalistics.
La Lia Rumantscha è responsabla per la giuria en la Svizra rumantscha. A questa sa participeschan nov persunas. Ellas represchentan ils divers idioms, derivan da differentas spartas e funcziuns, giuvens e pli vegls, quest onn cun sis dunnas e trais umens.
Pled rumantsch dals davos onns
- 2024 segundimorant:a
- 2023 Solarexpress
- 2022 mancanza
- 2021 respect
- 2020 mascrina
- 2019 il luf
- 2018 il derschalet (nausch siemi)
- 2017 ils flutgets (floccas per müesli, per bizochels, per scrottas da naiv)
- 2016 il barbagiat (mal ils musculs)
- 2015 il schischuri (virivari)
- 2014 far linlogn (sa laschar temp)
- 2013 il raffader (der Abzocker)
- 2012 l'arsuc (guaffen per trair en chalzers)
- 2011 tgutglar (far tup, far da tgutg)
- 2010 gnochergnar (fa da char)
- 2009 la vaccinaziun
- 2008 europeada
- 2007 las elecziuns
- 2006 la sessiun
- 2005 la porta alpina
- 2004 las mesiras da spargn
