Dumengia, ils 20 d'avrigl, vegn festivà Pasca. Il temp da Pasca pon ins colliar cun bleras differentas chaussas – la lieur da Pasca, ovs colurads, la bibla, ina tschavera festiva u dis da firà. Ma tge vegn propi festivà e commemorà durant la festa da Pasca?
Quella dumonda ha RTR tschentà als uffants da la scola da Laax. Las respostas fitg differentas mussan che quai n'è betg adina uschè cler a tuts e tuttas.
Tge na dastga betg mancar da Pasca?
Las respostas, che RTR ha rimà en las giassas da Cuira, èn cleras: Lieurs da tschigulatta, ovs colurads e gnieus zuppads. Ina tschavera tipica – sper ils ovs natiralmain – na datti betg. Intginas persunas han menziunà ch’in «brunch», munta in ensolver pompus, tutgia era tar la dumengia ubain tar il glindesdis da Pasca. Ma ils ovs paran d'esser il «star secret» da questa festa – e quels vegnan mangiads en variaziuns tut differentas: Cun maionesa, cun Aromat u simplamain sco ov en paintg cun nagut. E co avais vus gugent voss ovs?
Crair vi da la lieur da Pasca
Las persunas, che RTR ha dumandà en las streglias da la citad veglia da Cuira, han tuttas cret vi da la lieur da Pasca durant l’uffanza. Ina persuna tradescha ch’ella haja vis che ses bab ha zuppà il gnieu davos ina stalla – lura saja stà finì cun la cardientscha en la lieur che porta ils ovs. In’autra persuna raquinta da sia mamma ch'ha – cun blera creativitad – pudì persvader ils uffants ch’i dettia anc la lieur da Pasca.
RTR sin visita a Donat: Leon fa in'intervista cun Lea davart Pasca
Quest'emna ha RTR fatg ina visita als scolars e las scolaras da Donat per dar in'invista en il mund da las medias. Leon Cajochen, da la 5avla classa, ha fatg a questa chaschun in'intervista cun sia conscolara Lea Derungs. Il focus è stà Pasca e tut tge che tutga vitiers, da buns zups da gnieus enfin in discurs cun la lieur da Pasca.
La pli impurtanta festa cristiana
La festa da Pasca ha sias ragischs en la cardientscha cristiana. Già dapi il segund tschientaner suenter la naschientscha da Cristus celebreschan cristians e cristaianas sin l'entir mund Pasca. Pasca ha pià ina pli lunga tradiziun che Nadal.
En il center da la festa stat la levada da Jesus Cristus, il fegl da Dieu. Trais dis suenter ch'el è vegnì crucifitgà (mort e sepulì) daventa Jesus puspè viv e banduna sia fossa. Sia levada da mort en vita ha ina muntada centrala per il cristianissem: ella è il motiv ch'ils cristians e las cristianas craian en ina vita suenter la mort. Tenor il cristianissem mussa la levada che la charezza da Dieu surpassia la mort.
Il temp da Pasca cuzza plirs dis. Già il venderdi Sontg – il di che Jesus è mort vi da la crusch – è firà uffizial en Svizra. Tenor la cardientscha cristiana ha Jesus liberà tut ils carstgauns da lur putgads tras sia mort. Il di principal resta dentant la dumengia da Pasca, il di da la levada da Cristus. Cun servetschs divins vegn la victoria da la vita sur la mort festivada.
Divers usits da Pasca
En il decurs dal temp èn plirs usits naschids per festivar quest temp. Intgins usits han in connex cler cun la religiun, tar auters n'èsi betg uschè evident.
Usits religius:
- Benedicziun da spaisas
La sonda da Pasca finescha il temp da curaisma - per cristianas e cristians il temp nua ch'ins desista a partir da la mesama da la tschendra per 40 dis p. ex. da charn u dutscharias. Quai celebreschan blers cristians e cristianas cun ina tschavera festiva. En plirs pajais èsi usit da laschar benedir las differentas vivondas avant che mangiar ellas en ils servetschs divins da Pasca.
- La chandaila da Pasca
La saira da Pasca – da sonda sin dumengia – vegn envidà en blers lieus il fieu da Pasca avant la baselgia. Cun il fieu benedì vegn lura envidada la chandeila da Pasca che vegn purtada en baselgia. Ella duai turnar la glisch en la baselgia stgira e simbolisar che la vita ha gudagnà sur la mort. Blers cristifidaivels e crisitifidaivlas pon envidar atgnas chandailas en baselgia.
- Colurar ovs da Pasca
En il cristianissem è l'ov daventà in dals simbols per la levada da Jesus Cristus. La crosa da l'ov represchenta la fossa nua che Jesus è vegnì sutterrà. Ella è fraida e senza vita sco ina fossa. Ma en l'intern da l'ov po crescher nova vita. L'arver la crosa è simbol per la fossa che Jesus ha bandunà.
Ovs colurads èn pia daventads in regal popular per il temp da Pasca. Per far pli festiv ils ovs vegnan els decorads cun colurs. L'usit da colurar ovs vegn pratitgà davent da l'Armenia e la Russia enfin l'Europa Centrala. Ed igl è er cumprovà che Cristians da l'Armenia han gia regalà in a l'auter ovs ils prims tschientaners suenter Cristus.
Ina raschun plitost pratica che l'ov è daventà simbol per Pasca: Durant curaisma n'èri betg lubì da mangiar ovs. Per ch'ils ovs na giajan tuttina betg en mal enfin Pasca – cura ch'igl è puspe lubì da mangiar ovs – fageva la glieud cuir els. Er per marcar quels ovs cotgs era il colurar pià nizzaivel. Enfin Pasca sa rimnavan mintgamai blers ovs.
Usit / simbol pajaun:
- La lieur da Pasca ed il tschertgar ovs
La lieur da tschigulatta è omnipreschenta durant il temp da Pasca. Blers uffants tschertgan da Pasca ils ovs che la lieur ha para purtà. A partir dal 19avel tschientaner è la lieur daventada in dals simbols principals per Pasca – quai schegea ch'ella n'ha betg direct da far insatge cun la religiun cristiana. Daco n'è betg dal tut sclerì. I dat pliras teorias davart il connex tranter Pasca ed la lieur. Per l'ina è la lieur l'animal da la dieua germana che stat per fritgaivladad e primavaira. Per l'autra anflan ins la lieur già sin mosaics da l'antica. Là valeva ella sco simbol per la vita e renaschientscha.
Or da l'archiv: