Buna saira, charas audituras e chars auditurs. La pressa rumantscha è uschè variada sco quai che èn ils idioms rumantschs che vegnan discurrids en noss chantun.
Uschia cumenza ils 25 da schaner 1978 l'emissiun «Scuntrada». Ernst Denoth, il moderatur da la saira, dat il bainvegni ad ina runda illustra ch'era sa radunada a la via dal Teater 1 al post da program dal Radio Rumantsch. Lur tema «La pressas rumantscha».
Da la partida è il «who is who» da la scena da pressa rumantscha:
Intgins dals partecipants da discussiun (RTR 1982)
-
Bild 1 von 4. Ernst Denoth – . schurnalist, moderatur da televisiun e qua en sia funcziun sco moderatur da radio. Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 2 von 4. Dr. Giusep Capaul – . redactur da la «Gasetta Romontscha». Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 3 von 4. Jacques Guidon – . spiritus rector dal «Chardun». Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 4 von 4. Reverenda Jakob Michael – . da la gasetta «La casa paterna / la punt». Bildquelle: RTR 1982.
- Dr. Giusep Capaul, redactur «Gasetta Romontscha»
- Jon Manatschal, redactur «Fögl Ladin»
- reverenda Jakob Michael, «La Casa Paterna / Pùnt»
- Franz Capeder, «La Pagina da Surmeir»
- Jacques Guidon, «Chardun»
- Rest Martin Cabalzar, «Talina»
- e moderatur Ernst Denoth, Radio Rumantsch
«Las medias rumantschas» (1982)
-
Bild 1 von 11. Qua era il mund anc en urden –. diever medial il 1978 cun interess cumplain per la gasetta. Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 2 von 11. Cura che la maisa radunda era il medium social preferì –. e la gasetta vegniva cun ils temas centrals (forsa qua er in zic pervi da la camera da la Televisiun rumantscha). Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 3 von 11. La «Gasetta Romontscha» – . ella vegniva legida en 97% da las chasadas en il district Glogn, tenor redactur Dr. Giusep Capaul. Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 4 von 11. Far gasetta era lavur manuala –. artitgels vegnivan impaginads cun forsch e lineal. Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 5 von 11. Ils manuscripts dals artitgels l'onn 1982 –. quels vegnivan cun chartas e posta en redacziun e stuevan lura vegnir tippads giu cun la maschina da scriver. Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 6 von 11. Distribuziun mediala analoga – . cur che la postina vegniva persunalmain cun las novitads en chasa. Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 7 von 11. In bi mument per tut la stamparia –. puspé in nummer da gasetta finì – qua dal «Fögl Ladion» – che sa ir en stampa. Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 8 von 11. In product en palpiri –. «La Casa paterna / La Punt», ina da las gasettas rumantschas dal 1982. Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 9 von 11. Il spavent da quels che n'avevan la bucca gronda avunda –. la revista satirica «Chardun» fascheva flux ad in e mintgin. Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 10 von 11. Il radio, cumpogn fidel tar mintga occasiun –. uschia consumavan ins audios l'onn 1982. Bildquelle: RTR 1982.
-
Bild 11 von 11. In «fieu da champ» en mintga stiva –. er la televisiun era en il center da l'attenziun. Bildquelle: RTR 1982.
Durant 54 minutas discutan els en tut la seriusitad duida da las difficultads e las schanzas da la pressa rumantscha da quella giada – da la mancanza da pussibilitads da scolaziun e structuras da lavur da vista dad oz pauc professiunalas sur la tenuta schurnalistica ed il corsett economic dal «Fögl Ladin» versus las libertads schurnalisticas dal «Chardun» fin a la difficultad da chattar redacturs per far commentaris. Ina lavur che para ils pli paucs faschevan gugent.
Per als tadlar – en lur impetus, en lur lungas declaraziuns – èsi propi da sa laschar en sin il sun e tun dad in auter temp, in auter millenni.
Tuttina sa chattan parallelas al mund rumantsch odiern ed a la rolla dal schurnalissem en quel. Tgeninas discuta la Marella cun David Truttmann, il schefredactur da la Fundaziun Medias Rumantschas FMR. El è persvadì: il schurnalissem en rumantsch è pli impurtant che mai.