Da vestgis fins en saida rosa e mongias en oss da balenas sur barettas en tul e bindels fin a tschops da parada en or e launa u bicorns a la Napoleun – en Chesa Planta a Samedan, sin palantschin, datti tut quai ed anc bler dapli. In stgazi da textilias en radund 500 parts ed ord da 3 tschientaners.
Dapi onns ed annorums ruassava el sin il palantschin da la Chesa Planta a Samedan. Adina puspè è ina u l’autra persuna s’occupada da las textilias – uss vegnan ellas dentant inventarisadas da maniera scientifica.
L’inventarisaziun è lantschada
-
Bild 1 von 5. In egl per textilias istoricas – . l'experta Thessy Schönholzer Nichols da Basilea maina l'inventarisaziun. Bildquelle: Agostina Schenone, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 2 von 5. Dapi decennis sin spatlains – . uss vegnan las textilias prendidas or e tschiffadas ina suenter l’autra en in inventar. Bildquelle: Agostina Schenone, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 3 von 5. In amur per costums –. la designà da costums Briony Longmead sustegna l’inventarisaziun cun sia expertisa. Bildquelle: Agostina Schenone, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 4 von 5. Mussar en la meglra glisch –. fotograf Stephan Schenk e designer da costums e textilias Bernard Duss documenteschan la collecziun toc per toc. Bildquelle: Agostina Schenone, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 5 von 5. Betg be sin spatlains, er en stgatlas –. la collecziun cumpiglia betg be vestgadira ma er anc ina collecziun ritga dad accessoires. Bildquelle: Agostina Schenone, Fundaziun de Planta Samedan.
In project da cor per la Chesa Planta
Per Martina Shuler-Fluor, la manadra da la Chesa Planta, vegn cun quest project scientific in siemi realitad:
Per mai è quai dapi che jau sun en Chesa Planta adina stà in project da cor.
I saja in stgazi enorm – e da scuvrir el saja stà sco dad avrir in tresor, raquinta ella cun entusiassem.
Jau persunalmain sai propi dir, jau n'avess mai cret che quai è uschè in stgazi. Jau hai savì che quai è bel e fitg spezial, ma ch'i vegn ora uschè insatge è per mai er ina surpraisa.
Ina collecziun unica en Europa
Per pudair far questa gronda lavur scientifica han las responsablas da la Chesa Planta pudì persvader a l'experta internaziunala da textilias Thessy Schoenholzer Nichols da collavurar. La scienziada suttastritga quant unica che questa collecziun è.
Il spezial da quest deposit è il stadi da quests costums. Els èn natiralmain unics, perquai ch'els derivan dal 18avel tschientaner. Quai è bain rar, ma i dat adina puspè tocs. Qua avain nus dentant vestgadira da passa 300 tocs plus accessoris, che sa chattan en in stadi excellent.
Spezial è er ch’ins sa che tut quella rauba tutgava a las dus famiglias noblas de Salis e de Planta. Uschia survegn la collecziun conturas e sias parts san vegnir cumbinadas cun persunalitads realas ed èn uschia dapli che ina spira accumulaziun da bels objects.
Dasdads da lur sien da Rosaspina
-
Bild 1 von 6. Haute couture sco a Versailles –. Il «justaucorps» (dal franzos juste au corps «gist al corp») era in vestgì per umens la fin dal 17avel e dal cumenzament dal 18avel tschientaner. Bildquelle: Stephan Schenk, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 2 von 6. Truvaglias raras – . en il stgazi da Samedan datti er in u l’auter vestgì per uffants. Bildquelle: Stephan Schenk, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 3 von 6. Brastoc a la Samedrina – . en l’inventarisaziun vegn er analisada l’elavuraziun e la stoffa sezza per pudair vegnir a savair dapli da la provegnientscha dals singuls tocs. Bildquelle: Stephan Schenk, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 4 von 6. Vestgì da dunna or dal stgazi da la Chesa Planta –. l’analisa dal vestgì vegn a tradir cura e nua ch’el è vegnì fatg. Bildquelle: Stephan Schenk, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 5 von 6. In auter dals vestgis da dunna or dal stgazi da la Chesa Planta –. l'analisa da la textilia duai dar ensemen cun la lavur da l'archiv in maletg pli cler da lur purtadras. Bildquelle: Stephan Schenk, Fundaziun de Planta Samedan.
-
Bild 6 von 6. Mantegnì grazia al clima engiadinais –. er quest vestgì da dunna ha survivì ils decennis grazia al clima fraid e sitg en la Chesa Planta a Samedan. Bildquelle: Stephan Schenk, Fundaziun de Planta Samedan.
Potenzial per la perscrutaziun e l’identitad regiunala
La presidenta dal cussegl da fundaziun da la Chesa Planta, Annetta Ganzoni, vesa en la collecziun in grond potenzial per la perscrutaziun e l'identitad regiunala. En l'avegnir vegn ins speranza a pudair cumbinar la vestgadira e lur purtadras e purtaders:
Quai èn propi las persunas che han er vivì qua. I dat quests antenats dals von Salis e von Planta sin ils purtrets, nua ch’els portan lur vestgadira – ed uss chattain nus quella en lur stgaffa.
Ina gronda incumbensa per la Chasa Planta – da conservar la vestgadira e render accessibel quest stgazi unic per las generaziuns futuras. Fin la proxima stad duain singulas textilias e lur iostorgias vegnidas mussadas al public a Samedan.
In museum fraid per visitar cun cuverta e stgaudin
Questa collecziun extraordinaria pudess daventar in'attracziun culturala e turistica da grond'impurtanza per Samedan e l'Engiadina. Da quai è er Thessy Schoenholzer Nichols persvadida. Ella ha perfin gia ideas co far quai:
Jau m'imaginesch ch'il museum u la chasa resta en l'avegnir vinavant fraida e ch'ins na fa betg stgaudaments qua. La chasa pudess cun cuvertas e stgaudins er esser accessibla sco museum fraid l’enviern.